Patronaty Wywiady

Wywiad z prof. Januszem Maciaszkiem przewodniczącym 12. Polskiego Zjazdu Filozoficznego

Dla wielu młodych filozofów, którzy uczestniczyli do tej pory jedynie w konferencjach prowadzonych w formie zdalnej, będzie to niepowtarzalna okazja osobistego poznania autorów podręczników, artykułów i książek – przewiduje przewodniczący tegorocznego, pierwszego popandemicznego, Zjazdu.

Jakie znaczenie dla polskiej filozofii i – szerzej – kultury mają Polskie Zjazdy Filozoficzne? Czy w dobie Internetu jest to wciąż aktualna formuła wymiany myśli? 

Myślę, że Polskie Zjazdy Filozoficzne na trwałe wpisały się w krajobraz polskiej filozofii, a zarazem w krajobraz polskiej humanistyki i kultury. W epoce wąskich specjalizacji jest to jedyna w Polsce konferencja filozoficzna, na której reprezentowane są wszystkie nurty tej dyscypliny. Zainteresowanie Zjazdami świadczy o tym, że pomimo postępującej i nieuniknionej specjalizacji filozofia zachowuje pewnego rodzaju jedność, której świadomi są wszyscy filozofowie. Dlatego też na Zjeździe można będzie uczestniczyć w zajęciach z tradycyjnych subdyscyplin filozoficznych jak epistemologia czy metafizyka, w zajęciach z logiki formalnej, zajęciach poświęconych historii filozofii, etyki, estetyki, filozofii feministycznej, jak i w wielu aktywnościach z pogranicza filozofii i szeroko rozumianej kultury.

Od ostatniego Zjazdu (wrzesień 2019) wydarzyło się bardzo wiele. W czasie pandemii wszyscy przestawiliśmy się w dużym stopniu na komunikację on-line. Paradoksalnie, ale to właśnie ta forma kontaktu pozwoliła na bardzo sprawne przeprowadzenie obrad w ramach Rady Programowej, w skład której wchodzą przecież osoby reprezentujące odległe od siebie ośrodki, od Szczecina po Lublin. Komunikacja za pomocą Internetu stanowi jednak jedynie narzędzie, które nie zastąpi bezpośrednich kontaktów, a może je jedynie uzupełniać. Dlatego też wydaje mi się, że istnieje wielkie zapotrzebowanie na wydarzenia takie jak Zjazd Filozoficzny, na którym można będzie nie tylko wysłuchać wykładu czy debaty, ale też porozmawiać i podyskutować przy kawie lub podczas posiłku, poznając osobiście osoby, które widzieliśmy do tej pory jedynie na ekranach komputerów. Dla wielu młodych filozofów, którzy uczestniczyli do tej pory jedynie w konferencjach prowadzonych w formie zdalnej, będzie to niepowtarzalna okazja osobistego poznania autorów podręczników, artykułów i książek.

Co nasi Czytelnicy powinni wiedzieć o 12. Polskim Zjeździe Filozoficznym na pół roku przed jego otwarciem?

XII Polski Zjazd Filozoficzny odbędzie się w gmachu Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego w dniach 11 – 16 września 2023. Zmiana miejsca obrad (początkowo Zjazd miał się odbywać w kompleksie budynków w okolicach siedziby Instytutu Filozofii) pozwoli na sprawniejszą organizację oraz przyczyni się do zwiększenia wygody uczestników. Obrady Zjazdu będą się odbywały w ponad 20 sekcjach tematycznych, a zatem każda osoba zainteresowana filozofią znajdzie na Zjeździe coś dla siebie. Dodatkowo zaplanowaliśmy bardzo różnorodne pod względem tematyki wykłady plenarne, debaty oraz sympozja. Panele dyskusyjne oraz kolokwia zostały zaproponowane przez polskie środowisko filozoficzne w odpowiedzi na nasze zaproszenie do współpracy opublikowane na stronie Instytutu Filozofii już ponad rok temu. W przypadku kolokwiów, których formuła jest bardzo otwarta, zaproszenie pozostaje nadal aktualne. Ponadto planujemy różne wydarzenie towarzyszące. Dokładne i uzupełniane na bieżąco informacje znajdują się na stronie Zjazdu.

Tradycja polskich zjazdów filozoficznych sięga równo 100 lat. 1. Polski Zjazd Filozoficzny odbył się w 1923 r.na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Czy planowane są jakieś nawiązania do tego inicjującego wydarzenia?

Nawiązania do Zjazdu Lwowskiego są oczywiste. Pierwszy Rektor Uniwersytetu Łódzkiego prof. Tadeusz Kotarbiński był przecież jego współorganizatorem. Ponadto Instytut Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego od wielu lat współpracuje z lwowskim środowiskiem filozoficznym, które nawiązuje do tradycji Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Dlatego też do Komitetu Honorowego Zjazdu zaprosiliśmy prof. Ihora Kativetsa z Uniwersytetu Państwowego Politechnika Lwowska, który jest jednocześnie członkiem Zarządu Lwowskiego Towarzystwa Filozoficznego im. Kazimierza Twardowskiego. Mam nadzieję, że pomimo toczącej się wojny, prof. Karivets bez przeszkód przybędzie do Łodzi. Spodziewam się również, że akcenty lwowskie pojawią się w ramach panelu dyskusyjnego poświęconego Szkole Lwowsko-Warszawskiej, który organizuje prof. Anna Brożek.

W ciągu tych 100 lat zorganizowano tylko 11 Zjazdów. Dlaczego Zjazdy nie były zwoływane regularnie w czasie PRL‑u? Jak Pan myśli, czy było to spowodowane klimatem ideologicznym ówczesnej Polski, jak przypuszczają niektórzy (patrz wywiad z przewodniczącym X Polskiego Zjazdu Filozoficznego)? 

Misją Polskich Zjazdów Filozoficznych była i jest swobodna wymiana poglądów. Zjazdy filozoficzne są zatem platformą wolnej dyskusji akademickiej między filozofami o różnych poglądach i światopoglądach, należącymi do różnych szkół filozoficznych, osobami świeckimi i duchownymi. Myślę, że w czasach PRL, szczególnie w latach 50-tych i 60-tych nie było atmosfery dla takich wydarzeń. Idea Zjazdów Filozoficznych odrodziła się w okresie, gdy presja ideologiczna na filozofię wyraźnie osłabła. Być może zatem dobrze się stało, że Zjazdy nie odbywały się w czasach, które nie sprzyjały realizacji ich podstawowej misji.

Jak doświadczenia poprzednich Zjazdów wpłynęły na plany organizacyjne tegorocznego sympozjum? 

Kilka ostatnich Zjazdów wyznaczyło cały szereg dobrych praktyk, które staramy się kontynuować. Oczywiście wprowadziliśmy pewne drobne zmiany, np. zamiast wykładu inauguracyjnego zaproponowaliśmy debatę inauguracyjną. W większości przypadków staraliśmy się jednak korzystać z dorobku naszych poprzedników, zarówno w kwestiach programowych, jak i organizacyjnych. Muszę dodać, że w organizacji Zjazdu bardzo nam pomógł prof. Marek Lechniak, który był Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego XI Zjazdu.

Czy w ramach Zjazdu pojawią się jakieś akcenty łódzkie, związane z historią badań filozoficznych w Łodzi?

Oczywiście. Ostatniego dnia Zjazdu odbędzie się sympozjum poświęcone filozofii prof. Tadeusza Kotarbińskiego, który był pierwszym rektorem Uniwersytetu Łódzkiego i faktycznym założycielem Instytutu Filozofii. Sympozjum to organizuję wspólnie z prof. Ryszardem Kleszczem. W przygotowaniu jest również wydarzenia towarzyszące, w tym poświęcone sylwetce i dorobkowi prof. Kotarbińskiego.

Według jakiego klucza były dobierane tematy wykładów plenarnych i sympozjów?

Rada Programowa uznała, że wykłady plenarne, debaty i sympozja powinny odzwierciedlać dokonania wszystkich ośrodków filozoficznych w Polsce, a zarazem stanowić próbę odpowiedzi na problemy, które są ważne dla współczesnej filozofii. Polskie środowisko filozoficzne jest bardzo różnorodne, co wcale nie znaczy, że jest podzielone. Staraliśmy się zatem, aby wykładowcy planarni, uczestnicy debat, sympozjów oraz kierownicy sekcji tematycznych byli jak najbardziej reprezentatywni dla naszego środowiska.

Z tego co widzimy w programie, sekcji tematycznych będzie aż 23. Pewną nowością wśród sformułowań tematów sekcji jest sekcja Historii Filozofii Przednowożytnej Europejskiej i Bizantyjskiej: Współczesne podejścia do filozofii dawnej. Mógłby Pan Profesor powiedzieć o tej sekcji coś więcej?

Inicjatywa wyznaczenia tematu przewodniego sekcji wyszła od prof. Magdaleny Bieniak, która pełni funkcję kierownika tej sekcji, oraz od prof. prof. Doroty Zygmuntowicz, Hanny Wojtczak oraz Krystyny Krauze-Błachowicz, które pełnią funkcje sekretarzy podsekcji. Myślę, że to bardzo cenna inicjatywa, która może w pewien sposób ukierunkować obrady sekcyjne. Proszę zwrócić uwagę, że temat przewodni nie ma na celu dyskryminowanie jakichkolwiek referatów, które mieszczą się w zakresie tematycznym sekcji, lecz stanowi pewnego rodzaju apel do osób zgłaszających wystąpienia, aby miały ów temat na względzie. Chodzi o to, aby obrady sekcyjne nie stanowiły przypadkowego zbioru referatów, lecz spójną całość, całość, której przyświeca określona myśl przewodnia.

Nabór zgłoszeń do sekcji jeszcze się nie zakończył. Ale czy już teraz można wstępnie ocenić, jak dużym zainteresowaniem wśród akademików cieszy się perspektywa wystąpienia na tegorocznym zjeździe? Jak dużą część zgłoszeń stanowią te nadesłane przez przedstawicieli najmłodszego pokolenia, studentów, doktorantów? 

W tym momencie jest nieco zbyt wcześnie na wnioski natury statystycznej. Z moich dotychczasowych obserwacji wynika, że zainteresowanie Zjazdem jest bardzo duże. Wielokrotnie odbierałem wiadomości z pytaniami o termin uruchomienia zgłoszeń. Wielu kierowników sekcji zbierało również zgłoszenia referatów jeszcze przed uruchomieniem oficjalnej strony Zjazdu. Do tej pory nie ma to jeszcze przełożenia na dużą ilość zgłoszeń referatów, co jest – jak sądzę – problemem wszystkich konferencji, na które zgłaszamy się zazwyczaj w najodleglejszym z możliwych terminów. Spodziewamy się znacznie większej ilości zgłoszeń bezpośrednio po Świętach [wywiad był przeprowadzany na początku kwietnia – przyp. red.].

Czy osoba zainteresowana edukacją filozoficzną bądź jej popularyzacją znajdzie coś dla siebie w programie Zjazdu? A może planowane są jakieś sesje skierowane bezpośrednio do młodzieży przedakademickiej? 

Oczywiście. W programie Zjazdu znajduje się sekcja Dydaktyki Etyki i Filozofii. Ostatni wykład plenarny nosi nazwę „O dydaktyce”. Wygłosi go prof. Aldona Pobojewska. Niezależnie od tego, współpracujemy z Liceum Uniwersyteckim w Łodzi, które zgłosiło już akces do udziału w Zjeździe. Ponadto Instytut Filozofii jest współorganizatorem Turnieju Debat Oksfordzkich dla łódzkich szkół średnich. Chcemy się bowiem dzielić z młodzieżą szkolną naszym doświadczeniem w prowadzeniu zajęć z debat oksfordzkich na studiach filozoficznych w Łodzi. Przeprowadzenie turnieju podczas Zjazdu wydaje się wprawdzie nierealistyczne, ale pragniemy zachęcić naszych studentów, aby przeprowadzili debatę pokazową, na którą moglibyśmy zaprosić uczniów.

Jak Pan, Panie Profesorze, odpowiedziałby na pytanie, któremu poświęcona będzie Debata Inauguracyjna: „Co dziś należy uznać za właściwe zadanie filozofii?”?

Nie chciałbym tutaj przewidywać opinii uczestników Debaty. Każdy również ma prawo owo zadanie widzieć nieco inaczej. Skoro jednak mam odpowiedzieć na to pytanie, to w moim przekonaniu właściwe zadanie filozofii polega głównie na zadawaniu pytań, kwestionowaniu tego, co powszechnie uważane jest za oczywiste, oraz na próbach odważnego reagowania na wyzwania współczesności. Chodzi tu oczywiście o reagowanie właściwe dla filozofii, tj. próbe tworzenia siatki pojęć, która pozwala na trafne opisanie owych wyzwań oraz umożliwienie racjonalnej dyskusji na ich temat. Do zadań filozofii zaliczyłbym również propagowanie idei dialogu, również z osobami o diametralnie różnych poglądach. Jest to szczególnie ważne w czasach dramatycznej polaryzacji stanowisk we wszystkich możliwych kwestiach, która niestety znajduje swój wyraz w obniżeniu poziomu debaty publicznej.

Jak wspomnieliśmy, została jeszcze chwila na zapisy. Jak zachęciłby Pan w kilku słowach do udziału w 12. Polskim Zjeździe Filozoficznym?

Każdy Zjazd Filozoficzny to nie tylko wydarzenie naukowe, ale również niezapomniane przeżycie dla uczestników. Mamy nadzieję, że 12. Polski Zjazd Filozoficzny będzie okazją do zawarcia nowych kontaktów i inspiracją do badań wykraczających poza wąską specjalizację w ramach jednej subdyscypliny. Ponieważ każdy Zjazd stanowi okazję do poznania ośrodka akademickiego, zapraszamy wszystkich Państwa do zwiedzania Łodzi, która jest ciekawym i przyjaznym dla gości miastem. W tej sprawie możecie Państwo również liczyć na pomoc organizatorów.


Janusz Maciaszek – dr hab., dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego. W 1995 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie filozofii na podstawie rozprawy Znaki logiczne w logice oraz w sformalizowanych wersjach języka naturalnego, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Grzegorza Malinowskiego, zaś w 2009 stopień doktora habilitowanego na podstawie monografii Znaczenie, prawda, przekonania. Problematyka znaczenia w filozofii języka. Zatrudniony w Katedrze Logiki i Metodologii Nauk. Jego zainteresowania naukowe ogniskują się wokół filozofii języka (w szczególności filozofii Donalda Davidson), teorii metafory, filozofii działania oraz teorii argumentacji. Pełni funkcję koordynatora kierunkowego Programu ERASMUS na kierunku filozofia.


Więcej o tegorocznym Zjeździe > tutaj.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy