Filozofia przyrody Omówienia i recenzje Publicystyka

Zbigniew Wróblewski: Ewolucja piękna [recenzja]

ewolucja piękna copernicus center press okładka

Autor książki pt. Ewolucja piękna – „brodaty, odziany w sweter i wysokie buty” ornitolog i biolog ewolucyjny Richard O. Prum – przedstawił alternatywną w stosunku do dominującej ortodoksji ewolucjonistycznej wizję ewolucji piękna. Wbrew tej ortodoksji (adaptacjonizmu) to nie tylko dobór naturalny, ale także dobór płciowy stanowi potężną siłę napędzającą ewolucję biologiczną i kulturową oraz generującą bioróżnorodność form piękna. Pomysł, że dobór płciowy stoi za powstaniem wielu cech, które doświadczane są (przez ludzi i inne zwierzęta) jako piękne i niekoniecznie stanowiące adaptacje, jest powrotem i odnowieniem starej koncepcji Darwina, którego gorliwi następcy nie do końca zrozumieli i uprościli mechanizmy ewolucji do jednego – doboru naturalnego. Piękno upierzenia, śpiew, ornamenty, kształt, wielkość organów płciowych itp., są rezultatem gry pomiędzy samicą i samcem, pomiędzy pożądaniem a cechami pożądanymi. Zwierzęta oceniają (subiektywnie doświadczają) cechy piękne i dowolnie wybierają nosicieli tych cech, włączając się tym samym w wyścig upiększania się, aby być wybranym lub móc wybierać partnerów seksualnych. Piękno to, czego nie potrafią wyjaśnić tradycyjni adaptacjoniści odwołujący się do idei dobrych genów, związane jest niekiedy z brakiem funkcjonalności i przepychem „nowych pomysłów”. Hipoteza zerowa dla badań nad doborem płciowym powinna więc brzmieć:  „Piękno się zdarza”. Richard Prum podaje dziesiątki barwnych przykładów, jak to piękno zdarza się na „Drzewie Życia” i jak kształtuje wybór partnera, relacje społeczne oraz remodeluje zachowania samców. Jak pisze Prum: „Zgodnie z hipotezą Darwina, wraz z ewolucją oceny zmysłowej i wyboru pojawia się nowy rodzaj ewolucyjnego sprawstwa – zdolność indywidualnych ocen do napędzania samego procesu ewolucyjnego. Estetyczna ewolucja oznacza, że zwierzęta to estetyczni sprawcy, którzy odgrywają rolę we własnej ewolucji.”

Główni bohaterowie tych opowieści to ptaki: gorzyki, kaczki, argusy malajskie. Ich doświadczenia piękna w życiu seksualnym stały się wyjściowym modelem do przedstawienia ogólnych prawidłowości doboru płciowego wśród innych zwierząt, w tym naczelnych. Co kieruje naszymi preferencjami seksualnymi, jakie są strategie rozwiązywania konfliktów seksualnych, jaka jest rola (dominująca i aktywna!) „płci pięknej”, na czym polega rozwój autonomii seksualnej oraz jakie są kulturowe „hamulce” przeciwstawiające się tej autonomii, dlaczego przyjemność jest związana z orgazmem – oto niektóre problemy, których rozwiązania mogą być uniwersalne dla świata zwierząt. Przy okazji warto dodać, że pomysły na ich rozwiązanie są dalekie od konceptów psychologów ewolucyjnych.

W życiu wielu wybitnych naukowców pojawia się nieodparta pokusa napisania syntezy: pozbierania wszystkich cennych drobiazgów, które były publikowane  w renomowanych czasopismach dla wąskiego grona specjalistów, i poukładania ich w piękną mozaikę dla szerszego grona czytelników, prezentującą całościowy obraz prawie wszystkiego, co nas interesuje oraz wykraczającą poza wąską, perspektywę w obrębie poszczególnych dziedzin. Do takich naukowców należy z pewnością Richard Prum, który napisał interesującą syntezę na temat ewolucji piękna, pouczającą o tym, co ptaki mówią nam o nas samych.

Zbigniew Wróblewski


Richard O. Prum, Ewolucja piękna. Jak darwinowska teoria wyboru partnera kształtuje świat zwierząt i nas samych, tłum. K. Skonieczny, Kraków: Copernicus Center Press, 2019, 438 s.


Zbigniew Wróblewski – Profesor filozofii, kierownik Katedry Filozofii Przyrody na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim JPII. Zajmuje się filozofią przyrody i etyką środowiskową. Właściciel psa.

 

Więcej recenzji znajdziesz w naszym dziale Omówienia i recenzje.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy