Recenzje książek

Zbigniew Wróblewski: Filozofia i estetyka po końcu świata [recenzja]

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2022 nr 4 (46), s. 53. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.


Według Roberta Spaemanna „filozofia to ciągły dyskurs o pytaniach ostatecznych”. W tej perspektywie filozoficznej warto sięgnąć po kontrowersyjną i anarchiczną książkę poznańskiego filozofa Andrzeja Marca, który podjął się wprowadzenia do dyskursu filozoficznego nowej kategorii interpretacyjnej – antropocienia. Kategoria ta w założeniu ma na nowo opisać sytuację człowieka i nieludzi w dobie kończącego się świata postnowożytnego, targanego różnorodnymi kryzysami społecznymi, ekologicznymi i intelektualnymi. Wspólnym mianownikiem tych kryzysów jest klasycznie ujmowany anthropos, stanowiący jedną z najbardziej wykluczających kategorii, synonim uprzywilejowania oraz nieograniczonej władzy Człowieka-Mężczyzny. Propozycja nowej kategorii filozoficznej – antropocienia – ma być narzędziem do przemyślenia innego pojęcia ludzkości, które ma uczynić z „marmurowego” anthroposu cień, ma usprawiedliwić tworzenie nowej wspólnoty ludzi i nieludzi, inspirować wyprowadzenie z cienia człowieka nowych przedmiotów (zwierząt, roślin, grzybów, rzeczy), które zyskują prawo obywatelstwa ontologicznego, ma być narzędziem redukującym antropocentryczny sposób myślenia o kryzysie ekologicznym odwołującym się do pojęcia Natury, romantycznych wizji relacji człowieka i przyrody, naiwnego obciążania człowieka winami ekologicznymi jako jedynego aktywnego sprawcy negatywnych procesów naturalnych.

Ta wielowątkowa i wielowymiarowa charakterystyka antropocienia została podzielona na dwie części. W pierwszej części zaprezentowano narzędzia teoretyczne nowego materializmu (R. Braidotii), które służą do osłabiania statusu człowieka przez jego odpodmiotowienie i osadzenie go w relacjach oraz sformułowania ontologicznego egalitaryzmu. Druga część książki jest skoncentrowana na symetrycznym i przeciwstawnym ruchu związanym z indywidualizacją nieludzi, którą teoretycznie uzasadnia ontologia zwrócona ku przedmiotom (G. Harman). Jak zauważa Autor, „[w] zmierzaniu ku przedmiotom najważniejsza okazuje się estetyka” (s. 234). Staje się ona filozofią pierwszą, gdyż w doświadczeniu estetycznym najpełniej objawiają się nam przedmioty (nieludzie).

Skoro jest już mowa o estetyce jako filozofii pierwszej, zakończę anegdotą ze świata artystycznego. Miloš Forman na pytanie, jak reżyserować filmy, odpowiedział, że należy spełnić dwa warunki: trzeba przedstawić prawdę oraz zrobić to, nie nudząc. Ostatni warunek Andrzej Marzec spełnił perfekcyjnie – nikt nie może nudzić się, czytając piękny pod względem literackim tekst, który wciąga Czytelnika obietnicą intelektualnych niespodzianek na kolejnych kartach książki. Można śmiało powiedzieć, że tekst ma uwodzicielską moc wobec tych, którzy jeszcze nie przywiązali się do filozofii krytycznej. A co z warunkiem pierwszym? Odpowiedź na pytanie o prawdę Antropocienia uruchomi kontrowersję, która jest żywiołem filozofii. Warto podjąć dyskusję.


Andrzej Marzec, Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, PWN, Warszawa 2021, ss. 256.


Zbigniew Wróblewski – profesor filozofii, kierownik Katedry Filozofii Przyrody na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim JPII. Zajmuje się filozofią przyrody i etyką środowiskową. Właściciel psa.

Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

< Powrót do spisu treści numeru.

 


Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy