Znamy tematy prac pisemnych XXXIII Olimpiady Filozoficznej

Wybierz i opracuj w formie pisem­nej jeden z podanych niżej tem­atów, a następ­nie złóż prace dyrek­torowi szkoły, opiekunowi lub sekre­tar­zowi właś­ci­wego Komite­tu Okrę­gowego Olimpiady do dnia 30 listopa­da 2020 r.

Zain­tere­sowanych wzię­ciem udzi­ału w OF zachę­camy do lek­tu­ry naszego mag­a­zynu (wszys­tkie wyda­nia są dostęp­ne > tutaj), w szczegól­noś­ci tym, którzy wybiorą tem­aty 1. i 12., pole­camy numer Oblicza sprawiedliwości, tym, którzy wybiorą tem­at 3., pole­camy numer Utopie (w szczególności tekst Piotra Biłgorajskiego Wyobraźnia w służbie niemożliwego), tym, którzy wybiorą tem­at 4., pole­camy numer Esencja piękna, tym, którzy wybiorą tem­at 6., pole­camy numery Prawda, Utopie, tym, którzy wybiorą tem­at 4., pole­camy numer Nowy człowiek?, zaś dla tych, który są zain­tere­sowani tem­atem 11., pole­camy zwłaszcza dodatek do numeru Utopie, który jest poświęcony twórczości Romana Ingardena, ci, którzy wybiorą temat 5., niech wypatrują numeru pt. Zło, który ukaże się na początku września 2020.

Tematy prac pisemnych etapu szkolnego

1. Kiedy i w jaki sposób demokracja może prowadzić do populizmu?
   Opiekun naukowy: prof. dr hab. Agnieszka Nogal
   Sugestie bibliograficzne:Platon, Państwo, ks. VIII, różne wydania; tegoż, Gorgiasz, różne wydania; tegoż, Polityk, różne wydania; Rousseau, O umowie społecznej, ks. III, Warszawa 2002; A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Cz. IV, Warszawa 1976; J. Pakulski, Populizm i perspektywa elit http://conciliumcivitas.pl/populizm-i-perspektywa-elity/; E. Laclau, Rozum populistyczny, Wrocław 2009.

2. Ustosunkuj się do rozważań nad problemem winy autorstwa Karla Jaspersa
   Opiekun naukowy: dr Paweł Wójs
   Sugestie bibliograficzne:
   Jaspers, Problem winy. O politycznej odpowiedzialności Niemiec, Warszawa 2018; K. Jaspers, Sytuacje graniczne [w:] R. Rudziński Jaspers, Warszawa 1978, s. 186–198 i Wina, tamże, s. 232–236; Cz. Piecuch, Człowiek w sytuacjach granicznych w ujęciu Karla Jaspersa, Znak 9/346, 1983; Z. Krasnodębski, Wina, oczyszczenie, odzyskana suwerenność [w:] Teologia polityczna 1 2003/2004 „Sprawiedliwość, miłosierdzie, zdrada”, s. 78–92.

3. Czy za pomocą wyobraźni można poznać świat? Wyobraźnia jako władza poznawcza w filozofii i kognitywistyce
   Opiekun naukowy: dr Katarzyna Kuś
   Sugestie bibliograficzne:
   Arystoteles O duszy, ks. II rozdz. 1–3, ks. III, rozdz. 3–5 i 8, Warszawa 1972; D. Hume, Traktat o naturze ludzkiej”, ks I, cz 1, sekcja 3; księga 1, część 3, sekcja 5, Warszawa 1963; T. Maruszewski, Wyobraźnia [w:] Psychologia poznania, Gdańsk 2011, s. 267–314; G. Ryle, Czym jest umysł?, Warszawa 1970; J‑P Sartre, Wyobraźnia, Kraków 1998; Z. Pylyshyn, Spór o wyobraźnię: medium analogowe czy wiedza ukryta? [w:] “Psychologia poznawcza w ostatnich dekadach XX wieku”, Gdańsk 2007, s. 366–408.

4. Sztuka współczesna wobec zagrożenia klimatycznego
   Opiekun naukowy: dr hab. Mateusz Salwa
   Sugestie bibliograficzne:
   M. Bakke, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka post-humanizmu, Poznań 2012; E. Bińczyk, Epoka człowieka: retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018; J. Fiedorczuk, Cyborg w ogrodzie. Wstęp do ekokrytyki, Gdańsk 2015; J. Jeśman, Żywa sztuka: wielowymiarowość bioartu w kontekście posthumanistycznym, Warszawa 2015; W. Tyburski, Dyscypliny humanistyczne i ekologia, Toruń 2013; K. Wojciechowski (red.), Ekokrytyka, Poznań 2018.

5. Czy i w jaki sposób, Twoim zdaniem, można zastosować koncepcję zła rozwiniętą w filozofii Leszka Kołakowskiego do  takich zjawisk, jak współczesna pandemia koronawirusa?
   Opiekun naukowy: prof. dr hab. Barbara Markiewicz
   Prace podejmujące to zagadnienie biorą udział w konkursie o nagrodę im Leszka Kołakowskiego. Regulamin konkursu dostępny na stronie olimpiad@ifis.pan.waw.pl.
   Sugestie bibliograficzne:
   L. Kołakowski, Czy diabeł może być zbawiony?, Warszawa 1982; L. Kołakowski, Bajki różne, różne wydania; Voltaire, Kandyd, czyli optymizm, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/kandyd/; I. Kant, Religia w obrębie samego rozumu, cz. I, różne wydania; R. Safranski, Zło. Dramat wolności, różne wydania; M. Sznajderman, Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS, 1994; B. Markiewicz, Śmierć filozofa w: Żywe obrazy, Warszawa 1994.

6. Czy fikcja może być prawdziwa?
   Opiekun naukowy: dr hab. Tomasz Puczyłowski
   Sugestie bibliograficzne:
   H.-N. Castañeda (1991), O zasadniczych związkach między fikcją i rzeczywistością. [w:] Ontologia fikcji, red. J. Paśniczek, Warszawa 1991, s. 101–136; W. Chańska (1997), Czy fikcja może być prawdziwa?, „Filozofia Nauki” 5/4, 15–33; R. Ingarden (1957), O tzw. „prawdzie” w literaturze, [w:] Studia z estetyki, t. 1, Warszawa 1957, s. 329–439; J. Paśniczek (1991), Problemy logiki fikcji, [w:] Z. Muszyński (red.) Język, znaczenie, rozumienie, relatywizm. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne, s. 171–184; J. Pelc (1960), O wartości logicznej i charakterze asertywnym zdań w dziele literackim, „Estetyka”, R. 1, s. 97–128; M. Poręba (2018), Fikcja jako problem filozoficzny, [w:] Myślenie dziś (V‑VI) Fikcja, Warszawa; M. Przełęcki (1996), Poznawcza wartość sztuki, [w:] Poza granicami nauki. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne, 1996.

Zob. wywiady z Mirą Zyśko, Karoliną Bassą, Olgą Żyminowską i Dawidem Górasem – zwycięzcami poprzednich edycji OF.

7. Status moralny robotów. Kiedy wyłączenie maszyny byłoby morderstwem?
   Opiekun naukowy: dr Emilia Kaczmarek
   Sugestie bibliograficzne:
   M. A. Warren, Status moralny. Obowiązki wobec osób i innych istot żywych, Łódź 2019; N. Bostrom, Superinteligencja. Scenariusze, strategie, zagrożenia, Helion 2016; H. Frankfurt, Wolność woli i pojęcie osoby w: “Filozofia moralności: Postanowienie i odpowiedzialność moralna”, J. Hołówka (red.), Warszawa, 1997; P. Singer, Zwierzęta i ludzie jako istoty równe sobie, „Etyka” 18 (1980), s. 49–61; R. Campa, Kodeksy etyczne robotów: zagadnienie kontroli sprawowanej przez człowieka, „Pomiary Automatyka Robotyka” 3/2011; James F. Childress, Chapter 1. Methods in Bioethics, [in:] Oxford Handbook of Bioethics, ed. Steinbock, pp. 15 – 42; Statement on Artificial Intelligence, Robotics and ‘Autonomous’ Systems European Group on Ethics in Science and New Technologies, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/dfebe62e-4ce9-11e8-be1d-01aa75ed71a1
8. Czy głupota jest brakiem mądrości? Rozpatrz problem w odwołaniu do znanych ci koncepcji filozoficznych
   Opiekun naukowy: prof. dr hab. Marcin Zdrenka
   Sugestie bibliograficzne:
   M. T. Zdrenka, Powinowactwo zła i głupoty, [w:] Koncepcje i problemy filozofii zła, red. R. Wiśniewski, M. Jaranowski, Toruń 2009; J. Dobrowolski, Filozofia głupoty, Warszawa 2007; R. Musil, O głupocie, [w:] tegoż, Człowiek matematyczny i inne eseje, Warszawa 1995; J. Mizińska, Głupota a bezmyślność, „Annales Universitas Mariae Curie-Skłodowska” 1994 vol XIX nr 3, s. 21–33; H. Arendt, Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, Kraków 1987; C. Wodziński, Heidegger i problem zła, Warszawa 1994; H. Elzenberg, Wartość i człowiek, Toruń 2005; Głupota. Nieoficjalna biografia, wybór J.-F. Marmion, Wrocław 2019.
   

9. Czas, wieczność i stworzenie świata w filozofii starożytnej i średniowiecznej
   Opiekun naukowy: dr hab. Tomasz Tiuryn
   Sugestie bibliograficzne:
   Platon, Timajos, 27c-52d, różne wydania;  Arystoteles, Metafizyka, ks. XII, rozdz. 6–7, różne wydania; Filon z Aleksandrii, O stworzeniu świata, par. 1–46, 53–89, 128–150, [w:] tenże: Pisma: O stworzeniu świata, Warszawa 1986; Teofil z Antiochii, List do Autolika, ks. II, rozdz. 4, [w:] Pierwsi apologeci greccy, (oprac.) J. Naumowicz, Kraków 2004; Orygenes, O zasadach, ks. II. Rozdz. 1, Warszawa 1979; św. Augustyn, Wyznania, ks. XI i XII, różne wydania; św. Bonawentura, O stworzeniach świata, Pisma ascetyczno-mistyczne, Warszawa 1984;  Tomasz z Akwinu, Kwestie o mocy Boga (2011), i O wieczności świata (Warszawa 2003);  F. Copleston, Historia, tom II, rozdz. 6, różne wydania;  E. Gilson, Duch filozofii średniowiecznej, rozdziały 4–5, Warszawa 1959.

10. Szczęście i cel życia ludzkiego według myślicieli starożytnych i średniowiecznych
    Opiekun naukowy:  prof. dr hab. Krzysztof Łapiński
    Sugestie bibliograficzne:
    Platon, Obrona Sokratesa, różne wydania; Arystoteles, Zachęta do filozofii, różne wydania; Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, ks. X, Epikur, różne wydania;  Seneka, Dialogi, Warszawa 1998; Marek Aureliusz, Rozmyślania, różne wydania; Porfiriusz, List do Marcelli, Kraków 2006; Boecjusz, O pocieszeniu, różne wydania; Bonawentura, Droga duszy do Boga, 2001; P. Hadot, Czym jest filozofia starożytna?, Warszawa 1995; W.K.C. Guthrie, Sokrates, Warszawa 2000; W. Seńko, Jak rozumieć filozofię średniowieczną?, Warszawa 1993; R. Heinzmann, Filozofia średniowiecza, różne wydania.

11. Czy zgadzasz się z twierdzeniem Romana Ingardena, że „gdyby nie istniały żadne wartości pozytywne i negatywne oraz zachodzące między nimi związki […], wtedy w ogóle nie mogłaby istnieć żadna prawdziwa odpowiedzialność…”?  (z okazji 50 rocznicy śmierci).
    Opiekun naukowy: prof. dr hab. Paweł Łuków
    Sugestie bibliograficzne:
    R. Ingarden, Książeczka o człowieku, Warszawa 1998; R. Ingarden, Wykłady z etyki, Warszawa, 1989; P. Duchliński, red., Dziedzictwo etyki współczesnej: aksjologia i etyka Romana Ingardena i jego uczniów : studia i rozprawy, Kraków  2015; J. Hołówka, red. Filozofia moralności: postanowienie i odpowiedzialność moralna, Warszawa 1997; A. Jedynak, Odpowiedzialność w globalnej wiosce, Warszawa 2008;  I. Berlin,  Dwie koncepcje wolności i inne eseje, Warszawa.

12. Czy polityka jest racjonalna? Rozwiń temat w odniesieniu do znanych Ci koncepcji filozoficznych.
    Opiekun naukowy: dr hab. Rafał Wonicki
    Sugestie bibliograficzne:
    Caplan, Mit racjonalnego wyborcy, Warszawa 2017, roz. 1,2,4,5, ;M. Oakeshott, racjonalizm w polityce w: Wieża babel i inne eseje, Warszawa 1999. Platon, Państwo, ks. IV, różne wydania; Polityk, różne wydania;.I. Kant, O porzekadle, Toruń 1995, cz II; F. A. von Hayek, Droga do zniewolenia, Kraków 2003, roz. II, III, IV; J. Habermas, Faktyczność i obowiązywanie: teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, Warszawa 2005, roz. IV, VII; J. Miklaszewska, Libertariańskie koncepcje wolności i własności, Kraków 1994, roz. 3; H. Arendt, Kondycja ludzka, Warszawa 2000, roz. VI; Machiavelli, Książę, roz. XV-XXV, różne wydania; T. Buksiński, Racjonalność współdziałań. Szkice z filozofii polityki, Poznań 1996; M. Nussbaum, Political Emotions, Harvard Uni. Press, 2013, roz. 10, 11; J. Rawls, Liberalizm polityczny Warszawa 1998, wykład II, V; A. MacIntyre, Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?, Warszawa 2007, roz. I, XVIII; Filozofia polityki, Jakubkowski, Warszawa 2005. Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, red. Goodin R.E., Pettit, Ph., tłum. C. Cieśliński, M. Poręba, 1998.

Plik PDF do pobrania.

Warto zapoznać się z regulaminem Olimpiady. Postaramy się na bieżąco informować o tematyce eliminacji i wskazówkach bibliograficznych (tekstach, z którymi warto się zapoznać przy pisaniu pracy na powyższe tematy).

Informacje te można znaleźć też w biuletynie „Olimpiada filozoficzna” oraz na stronie Polskiego Towarzystwa Filozoficznego – organizatora Olimpiady.

Ilustracja: matuska, pixabay.com