Wybierz i opracuj w formie pisemnej jeden z podanych niżej tematów, a następnie złóż prace dyrektorowi szkoły, opiekunowi lub sekretarzowi właściwego Komitetu Okręgowego Olimpiady do dnia 17 listopada 2024 r.
Poniżej publikujemy listę tematów tegorocznych eliminacji zawodów I stopnia oraz sugestie bibliograficzne.
Zainteresowanych wzięciem udziału w OF zachęcamy do lektury naszego magazynu (wszystkie wydania są dostępne > tutaj)
Tematy prac pisemnych etapu szkolnego:
1. Czy potrzebujemy etyki troski w sferze publicznej?
Opiekun naukowy: dr Emilia Kaczmarek.
Gilligan, C. (2015), Innym głosem, Warszawa; Grimshaw, J. (2009) Czy istnieje etyka kobieca, [w:] red. P. Singer, Przewodnik po etyce, Książka i Wiedza; Kanclerz, A. (2018), Etyka troski Carol Gilligan i Nel Noddings a moralny partykularyzm, „Etyka” 57; Sepczyńska, D. (2012), Etyka troski jako filozofia polityki, „Etyka” 45 (2012); Szymala, K. (2017), Etyka troski. Wkład teorii feministycznej w myślenie o państwie, „Civitas. Studia z filozofii polityki” 21 (2017); Tronto, ‑J. C. (2020), Architektura troski, tłum. M. Choptiany, [w:] „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni” 1:68 (2020), https://www.autoportret.pl/artykuly/architektura-troski/.
2. Filozofowie średniowieczni twierdzili niekiedy, że są „karłami na barkach olbrzymów, a to, że mogą widzieć więcej i dalej zawdzięczają temu, że do ich wzrostu dodali oni gigantyczną wielkość [tamtych]”. Czy zgadzasz się z tą oceną filozofii średniowiecznej? Czy ma ona jakieś znaczenie dla współczesnego sposobu myślenia
Opiekun naukowy: dr Bogna Kosmulska
Brague, R. (2012), Europa. Droga rzymska, Warszawa; Curtius, E. R. (2018), Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A. Borowski, Kraków; Eco, U. (2019), Na ramionach olbrzymów w: tenże, Na ramionach olbrzymów. Wykłady na festiwalu La Milanesiana w latach 2001–2015, przeł. K. Żaboklicki, Warszawa, s. 11–36; Grant, E. (2005) Średniowieczne podstawy nauki nowożytnej, przeł. T, Szafrański, Warszawa; Kijewska, A., Karły na barkach olbrzymów…, https://filozofuj.eu/agnieszka-kijewska-12-karly-na-barkach-olbrzymow/; Lewis, C. S. (2008), Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, przeł. W. Ostrowski, Kraków;
3.Czy możemy polegać na wynikach własnego myślenia? Spór o rzetelność myślenia we współczesnej epistemologii i kognitywistyce
Opiekun naukowy: dr Katarzyna Kuś
Brożek B. (2016), Myślenie. Podręcznik użytkownika, Kraków: Copernicus Center Press; Daniel Kahneman (2012) Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, przeł. P. Szymczak, Poznań: Media Rodzina; Descartes R., Rozprawa o metodzie dobrego powodowania swoim rozumem i szukania prawdy w naukach, przeł. T. Boy-Żeleński (lub w innym tłumaczeniu) lub Prawidła kierowania umysłem, przeł. L. Chmaja; DiYanni Robert, Pomyśl, zanim pomyślisz, przeł. M. Guzowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; Kahneman Daniel, Sibony Olivier, Sunstein Cass R. (2022), Szum, czyli skąd się biorą błędy w naszych decyzjach, przeł. P. Szymczak, Poznań: Media Rodzina; Maruszewski, T. (2017). Psychologia poznania. Umysł i świat. Rozdział 9: Myślenie i rozwiązywanie problemów. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B., Wichary, S. (2020). Psychologia poznawcza. Rozdział 11: Rozwiązywanie problemów, Wydawnictwo Naukowe PWN; Wittgenstein L. (1974), O osobliwościach myślenia i języka, przeł. A. Wierzbicka [w:] M. Hempoliński, Brytyjska filozofia analityczna, Wiedza Powszechna, Warszawa; Wittgenstein L. (2004) Docielania filozoficzne, w szczególności uwagi 109–133, przeł. B. Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
4. Czy chat GPT może kłamać?
Opiekun naukowy: dr hab. Tomasz Puczyłowski
Chalmers, D. (2010), Świadomy umysł, tłum. M. Miłkowski, Warszawa; Cichocki, M. (2017) Znaczenie i funkcje kłamstwa w komunikacji interpersonalnej, „Kultura i Wartości” 2017, nr 24, s. 23–44; Dennett, D. (2021), Natura umysłu, tłum. W. Turopolski, Kraków; Kaplan, J. (2019), Sztuczna inteligencja, tłum. L. Grobelski; Kaplan, S. J. (2019), Sztuczna inteligencja, tłum. S. Szymański, Warszawa; Puczyłowski T. (2014), O celowości kłamstwa (uwagi o definicjach kłamstwa i kłamania), „Edukacja Filozoficzna” 2014, nr 57, s. 5–25; Puzynina, J. (1981), O znaczeniach czasownika „kłamać”, „Studia Semiotyczne” 1981, t. 11, s. 107–120; Schneider, S. (2021), Świadome maszyny. Sztuczna inteligencja i projektowanie umysłu, tłum. J. Bednarek, Warszawa; Searle, J. (1999), Umysł, język, społeczeństwo. Filozofia i rzeczywistość, tłum. D. Cieśla-Szymańska, Warszawa 1999; Stępnik, A. (2013), W sprawie pojęcia kłamstwa, „Edukacja Filozoficzna” 2013, nr 56, s. 101–115; Wolniewicz, B. (2012), O pojęciu kłamstwa i zasadzie prawdomówności, „Edukacja Filozoficzna” 2012, nr 54, s. 5–27;
5. Czy smak estetyczny jest uniwersalny?
Opiekun naukowy: dr hab. Mateusz Salwa
Carroll, N. (2011), Filozofia sztuki masowej, przeł. M. Przylipiak, Gdańsk; Dutton, D. (2019) Instynkt sztuki: piękno, zachwyt i ewolucja człowieka, przeł. J. Luty, E. Staniek, Kraków; Koczanowicz, D. (2018), Pozycja smaku: jedzenie w granicach sztuki, Warszawa; Korsmeyer, C. (2008), Gender w estetyce: wprowadzenie, przeł. A. Nacher, Kraków; Shusterman, R. (1998), Estetyka pragmatyczna: żywe piękno i refleksje nad sztuką, przeł. A. Chmielewski i in., Wrocław.
6. W jaki sposób polityka warunkuje jakość ludzkiego życia? Czy człowiekowi żyje się dobrze wtedy kiedy ma dużo pieniędzy, czy wtedy kiedy w różnych aspektach swojego życia może się rozwijać?
Opiekun naukowy: prof. ucz. dr hab. Agnieszka Nogal
Arystoteles (1953), Polityka, przeł. Ludwik Piotrowicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław; Arystoteles (1982), Etyka nikomachejska, przeł. Daniela Gromska, PWN, Warszawa; Fromm, E. (2007), Mieć czy być?, przeł. Jan Karłowski, Rebis, Poznań; Juruś D. (2019), Koncepcja Zdolności Marthy C. Nussbaum, Roczniki Filozoficzne, Tom LXVII, nr 3/2019, s. 53–71 https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/97faa692-b2db-4498–80a0-5d84a8a98bb3/content; Miklaszewska J. (2014), Teorie sprawiedliwości społecznej: Amartya Sen i Martha C. Nussbaum, Prakseologia nr 156/2014, s. 25–46. Teorie sprawiedliwości społecznej: Amartya Sen i Martha Nussbaum – Prakseologia – Issue 156 (2014) – CEJSH – Yadda (icm.edu.pl); Sen A. (2002), Rozwój i wolność, przeł. Jerzy Łoziński, Zysk i S‑ka, Poznań.
7. Czy konsekwencja jest zawsze godna pochwały? Opracuj temat, nawiązując do prac Leszka Kołakowskiego
Prace podejmujące to zagadnienie biorą udział w konkursie o nagrodę im Leszka Kołakowskiego. Regulamin konkursu dostępny na stronie olimpiad@ifis.pan.edu.pl
Opiekun naukowy: prof. dr hab. Barbara Markiewicz
Wybrane książki Leszka Kołakowskiego i in.
8. Na ile mistyka jest istotnym elementem religii?
Opiekun naukowy: dr hab. Marek Nowak
Gogacz, M. (1985), Filozoficzne aspekty mistyki: materiały do filozofii mistyki, ATK, Warszawa; James, W., Doświadczenia religijne, wyd. różne; Kłoczowski, J. A. (2001)Drogi człowieka mistycznego, Wydawnictwo Literackie, Kraków; Kłodkowski, P. (1998), Homo mysticus hinduizmu i islamu: mistyczny ruch bhakti i sufizm, Dialog, Warszawa; Otto, R. (2000)Mistyka Wschodu i Zachodu: analogie i różnice wyjaśniające jej istotę, przeł. T. Duliński, KR, Warszawa; Scholem, G., Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, wyd. różne.
9. Dlaczego wychowując do pokoju nie powinno się zapominać o zagrożeniu wojną? Przeanalizuj wartość pokoju i destrukcyjne skutki wojny (zwłaszcza w psychice dzieci i młodzieży) opierając się na pracach z polskiej filozofii.
Opiekun naukowy: prof. ucz. dr hab. Marek Rembierz
Jadczak, R. (1985). Ideał „opiekuna spolegliwego” a „etyka walki” w koncepcji Tadeusza Kotarbińskiego. Zeszyty WSP w Bydgoszczy. Studia z Nauk Społecznych, 9: 91–109; Kostyło, H. (2022). Sens życia w doświadczeniach wojennych dzieci. Paedagogia Christiana, 2, (50), 165–181; Kotarbiński, T. (1987). Opiekun spolegliwy. W: Pisma etyczne (377–380). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Kwieciński, Z. (2022). Ślady psychiczne wojny w badaniach Ludwika Bandury. Nauka, 4, 119–138; Pawełczyńska, A., Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia (jedno z wydań); Rembierz, M. (2023), Pedagogika czasów wojny. O przemianach powinności pedagogiki w konfrontacji z rzeczywistością wojny, [w:] Ruch Pedagogiczny nr 1–2/2023, s. 109–156; Stróżewski, W. (1981) .W poszukiwaniu istoty pokoju. W: W. Stróżewski, Istnienie i wartość (302–311). Kraków: Wydawnictwo Znak.
10. Jak brzmiałaby dzisiejsza odpowiedź na pytanie: Co to jest Oświecenie?
Opiekun naukowy: dr Bartosz Działoszyński
Adorno Th.W. (1949), Horkheimer M., Dialektyka Oświecenia, przeł. M. Łukasiewicz; Cassirer E. (1932), Filozofia Oświecenia, przeł. T. Zatorski; Foucault M. (1984), Czym jest Oświecenie?, w: tegoż, Filozofia, historia, polityka, przeł. D. Leszczyński, L. Rasiński; Israel J. (2001), Radical Enlightenment. Philosophy and the Making of Modernity, 1650–1750 ; Kant I. (1784), Co to jest Oświecenie?, przeł. A. Landman; Oświecenie dzisiaj. Rozmowy w Castel Gandolfo (1999); Oświecenie, czyli tu i teraz (2021), antologia pod redakcją Ł. Rondundy i T. Szerszenia; Pinker S. (2018), Nowe oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem, przeł. T. Bieroń.
11. Czy zgadzasz się z myślą Elzenberga, że: „Człowiek „wykształcony” jest to człowiek zewsząd od istoty rzeczy przedzielony mgłą i chmurami cudzych pojęć […] Oryginalność nie polega na tym, żeby rzeczy widzieć poprzez mgłę taką lub inną (…), nie polega też na utrzymywaniu się w niewiedzy cudzych pojęć – ale na tym, że się okiem i ręką sięga poprzez te mgły i chmury, i uderza się bezpośrednio o firmament.”?
Opiekun naukowy: prof. ucz. dr hab. Kinga Kaśkiewicz
Beylin, P. (1975), Autentyczność i kicze, Warszawa 1975 (cz. III); Elzenberg, H. (1994), Kłopot z istnieniem, Kraków; Elzenberg, H. (1999), Pisma estetyczne, Lublin , s. 163–179; Nietzsche, F. (1996), Schopenhauer jako wychowawca, w: tegoż, Niewczesne rozważania, Kraków; Orwell, G. (2023), Lew i jednorożec, Kraków, s. 23–43; Rogers, C. R. (2002), O stawaniu się osobą, tłum. M. Karpiński, Poznań.
12. W jakim zakresie filozofia może spełniać funkcję terapeutyczną? Odpowiadając na pytanie, odwołaj się do wybranych koncepcji myślicieli starożytnych.
Opiekun naukowy: dr hab. Krzysztof Łapiński
Epikur, List do Menojkeusa [w:] Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, ks. X; Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, ks. III, różne wydania; Foucault, M. (2013), Hermeneutyka podmiotu, przeł. M. Herer, Warszawa; Hadot, P. (2003), Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Warszawa; Platon, Gorgiasz, różne wydania; Platon, Obrona Sokratesa, różne wydania; Seneka, O pocieszeniu do matki Helwii, różne wydania; Stróżyński, M. (2014), Filozofia jako terapia w pismach Marka Aureliusza, Plotyna i Augustyna, Poznań.
Zob. wywiad z Antonim Czaplińskim – zwycięzcą poprzedniej edycji OF.
Patronat redakcji „Filozofuj!”:
Pragniemy podkreślić, że jako redakcja „Filozofuj!”, z pełnym zaangażowaniem wspieramy Olimpiadę Filozoficzną. Będziemy regularnie publikować informacje dotyczące tego wydarzenia, aby propagować miłość do filozofii wśród naszych czytelników. Więcej informacji oraz regulamin Olimpiady znajdziecie na stronie Polskiego Towarzystwa Filozoficznego.
Skomentuj