Poniżej podajmey wykaz zmian w porównaniu do podstawy z 2018 r.:
Wprowadzenie
Było:
Podstawa programowa przedmiotu filozofia w zakresie rozszerzonym uwzględnia najważniejsze treści podstawy programowej zakresu podstawowego, dlatego mogą ją realizować także uczniowie, którzy nie uczestniczyli w klasie I w zajęciach z filozofii.
Jest:
Wszystkie treści nauczania podstawy programowej w zakresie przedmiotu filozofia w zakresie podstawowym wchodzą w skład podstawy programowej w zakresie przedmiotu filozofia w zakresie rozszerzonym.
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I.
Usunięto:
3) objaśnia arystotelesowski podział filozofii na filozofię teoretyczną, praktyczną i pojetyczną;
II.
Było:
1) rozróżnia znaczenia słowa archē;
Jest:
1) objaśnia znaczenia słowa archē;
III.
Było:
1) analizuje pytanie „czy istnieje jedna zasada, czy wiele zasad rzeczywistości?” oraz w jego kontekście rekonstruuje spór między monizmem (np. Tales) a pluralizmem (np. Empedokles);
Jest:
1) na przykładzie poglądów Talesa i Empedoklesa rekonstruuje spór między monizmem a pluralizmem;
Było:
2) dyskutuje na temat „czy rzeczywistość w swej istocie jest zmienna, czy niezmienna?”, przedstawiając argumenty na rzecz wariabilizmu (Heraklit) oraz statyzmu (eleaci);
Jest:
2) na przykładzie poglądów Heraklita i Parmenidesa rekonstruuje spór między wariabilizmem a statyzmem (inwariabilizmem);
Było:
3) dostrzega w rozumowaniach eleatów zalążek procedury dowodzenia (Parmenides) oraz argumentacji typu reductio ad absurdum (paradoksy Zenona z Elei);
Jest:
3) dostrzega w rozumowaniach eleatów zalążek procedury dowodzenia (Parmenides) oraz argumentacji typu reductio ad absurdum (paradoksy Zenona z Elei).
Usunięto:
4) wskazuje na wybranym przykładzie na obecność poglądów filozofów
starożytnych w filozofii nowożytnej lub współczesnej (np. heglizm
lub filozofia procesu jako odmiana wariabilizmu).
IV.
Było:
1) formułuje własną odpowiedź na pytanie „czy istnieją przedmioty proste (niepodzielne)?” oraz w jego kontekście objaśnia stanowisko atomizmu i argumenty na jego rzecz;
Jest:
1) objaśnia stanowisko atomizmu Demokryta i stojące za nim racje;
Usunięto:
3) przedstawia w zarysie historię poszukiwania w nauce nowożytnej i współczesnej najmniejszych cząstek materii;
4) rekonstruuje ponadczasowy spór o to, czy ludzkie czynności umysłowe można wyjaśnić wyłącznie w odwołaniu do procesów fizycznych: materializm vs. dualizm.
V.
Było:
2) objaśnia koncepcję uprawiania filozofii poprzez autorefleksję lub samoświadomość (hasło „poznaj samego siebie”);
Jest:
2) objaśnia koncepcję uprawiania filozofii poprzez autorefleksję (hasło „poznaj samego siebie”);
Było:
4) dyskutuje na temat „dlaczego ludzie postępują źle?”, przedstawiając tezę intelektualizmu etycznego oraz argumenty za i przeciw niemu.
Jest:
4) objaśnia intelektualizm etyczny i stojące za nim racje.
VI.
Było:
1) wyjaśnia platońską teorię idei jako niematerialnych, niezmiennych i wiecznych wzorców dla zmiennych i czasowych rzeczy fizycznych oraz stosuje ją do wybranego sporu filozoficznego (np. sporu o to, czym są lub jak istnieją liczby);
2) objaśnia platońską teorię poznania, definiując termin anamneza;
3) krytycznie rekonstruuje platoński argument na rzecz nieśmiertelności duszy z jej podobieństwa do wiecznych idei (Fedon, 78 d – 80 b);
4) porównuje platońską i biblijną koncepcję początku świata: Timajos (28 b – 30 c) a Biblia (Rdz 1, 1 – 2, 3).
Jest:
1) wyjaśnia platońską teorię idei jako niematerialnych, niezmiennych i wiecznych wzorców dla zmiennych i czasowych rzeczy fizycznych;
2) objaśnia platońską koncepcję człowieka i rekonstruuje argument na rzecz nieśmiertelności duszy z jej podobieństwa do wiecznych idei (Fedon, 78 d – 80 b);
3) rekonstruuje spór o to, czy ludzkie czynności umysłowe można wyjaśnić wyłącznie w odwołaniu do procesów fizycznych: materializm (naturalizm) vs. dualizm (antynaturalizm);
4) objaśnia termin anamneza i prezentuje platońskie stanowisko w kwestii źródeł poznania (aprioryzm);
5) objaśnia sens potoczny i sens źródłowy (Uczta, 209 e – 212 c) pojęcia miłość platoniczna;
6) przedstawia oraz interpretuje alegorię „jaskini” (Państwo, 514 a – 517 a).
VII.
Usunięto:
Filozofia i kultura europejska jako „przypisy do Platona”. Uczeń:
1) przedstawia oraz interpretuje wielkie alegorie Platona (jedna do
wyboru): „drugie żeglowanie (wyprawa)” i „słońce” (Fedon, 98 c – 100
b), „jaskinia” (Państwo, 514 a – 517 a), „skrzydlaty zaprzęg” (Fajdros,
246 a‑b, 253 d‑e), „pierścień Gygesa” (Państwo, 358 e – 361 d);
2) objaśnia sens potoczny i sens źródłowy (Uczta, 209 e – 212 c) pojęcia
miłość platoniczna;
3) wyjaśnia sens potoczny i sensy filozoficzne terminu idealizm;
4) wskazuje na wybranym przykładzie na obecność platonizmu w późniejszych epokach (np. w teologicznej myśli średniowiecznej, w nowożytnym matematycznym przyrodoznawstwie, w politycznych próbach
budowania „państwa doskonałego”).
VIII.
Było:
VIII.
2) przedstawia teorię materii i formy jako próbę pogodzenia materializmu (naturalizmu) i platonizmu (antynaturalizmu);
3) próbuje odpowiedzieć na pytanie „kim jest człowiek?” oraz w jego kontekście wyjaśnia koncepcję człowieka jako jedności ciała i duszy;
4) ilustruje na wybranych przykładach koncepcję cnoty jako trwałej dyspozycji do zachowania właściwej miary;
5) omawia jedno z innych ponadczasowych osiągnięć filozofii Arystotelesa (do wyboru: klasyczna koncepcja prawdy, koncepcja eudaimonii jako celu ludzkiego życia, koncepcja przyjaźni, typologia i ocena ustrojów politycznych).
Jest:
VII.
2) przedstawia teorię materii i formy (hylemorfizm) jako próbę pogodzenia materializmu (naturalizmu) i platonizmu (antynaturalizmu);
3) wyjaśnia koncepcję człowieka jako jedności ciała i duszy (jedności psychofizycznej);
4) omawia koncepcję szczęścia (eudajmonii) jako celu ludzkiego życia;
5) przedstawia koncepcję cnoty jako trwałej dyspozycji do zachowania właściwej miary i wyjaśnia jej rolę w arystotelesowskiej koncepcji przyjaźni.
IX.
Było:
IX. Epikureizm i stoicyzm jako dwa paradygmaty etyki. Uczeń:
1) porównuje epikurejski hedonizm i stoicki perfekcjonizm jako zalążki (odpowiednio) konsekwencjalizmu i deontologizmu;
2) rekonstruuje spór o kryterium moralnej oceny czynu: skutki dokonanego czynu (np. osiągnięcie stanu braku cierpienia i lęku) vs. wewnętrzna charakterystyka czynu (np. stan harmonii z rozumną naturą);
3) rozpatruje wybrane problemy etyczne na tle współczesnego sporu między konsekwencjalizmem (np. utylitaryzm) a deontologizmem (np. etyka kantowska);
4) podaje przykłady obecności wątków epikurejskich i stoickich w literaturze polskiej.
Jest:
VIII. Epikureizm i stoicyzm. Uczeń:
1) przedstawia rolę przyjemności w epikurejskiej koncepcji szczęścia;
2) przedstawia rolę cnoty w stoickiej koncepcji szczęścia;
3) porównuje epikurejski model szczęścia z modelem stoickim;
4) rozpatruje wybrane problemy moralne z punktu widzenia etyki epikurejskiej i stoickiej.
X.
Usunięto:
3) rozważa problem, czy jest możliwe usunięcie niezgodności poglądów między ludźmi;
4) analizuje pytanie „czy osiągnięcie wiedzy jest możliwe?” oraz w jego kontekście rekonstruuje epistemologiczny spór między dogmatyzmem
Było:
X. Tropy sceptyczne jako ponadczasowe wyzwanie dla epistemologii. U
Jest:
IX. Tropy sceptyckie jako wyzwanie dla epistemologii.
XI.
Było:
XI.
Jest:
X.
XII.
Usunięto
Lektura obowiązkowa
Było:
1) Platon, Obrona Sokratesa lub Kriton (w związku z działem V‑VII treści nauczania);
2) Platon, fragmenty z następujących dialogów (w związku z działami VI i VII pkt 2 treści nauczania): Fedon (78 d – 80 b, 98 c – 100 b), Timajos (28 b – 30 c), Uczta (209 e – 212 c);
3) Platon, jeden z fragmentów z następujących dialogów (w związku z działem VII pkt 1 treści nauczania): Fedon (98 c – 100 b), Państwo (514 a – 517 a), Fajdros (246 a – b, 253 d – e), Państwo (358 e – 361 d);
4) Arystoteles, fragmenty z następujących pism (w związku z działem VIII pkt 4 treści nauczania): Etyka nikomachejska (ks. II, 7–8, 1107 a), (w związku z działem XII treści nauczania): Poetyka (ks. IV, 1448 b – 1449 a);
5) Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, fragment o sceptykach (w związku z działem X treści nauczania): ks. IX, rozdz. 11, 79–91;
6) do wyboru fragment z pism jednego z następujących autorów (w związku z działami IX i XI treści nauczania): Epikur, Epiktet, Seneka, Marek Aureliusz lub św. Augustyn.
Jest:
1) Platon, Obrona Sokratesa;
2) Platon, fragmenty z następujących dialogów: Państwo (514 a – 517 a), Fedon (78 d – 80 b, 98 c – 100 b), Uczta (209 e – 212 c);
3) Arystoteles, Etyka nikomachejska (ks. II, 7–8, 1107 a);
4) Epikur, List do Menoikeusa (wybrany fragment);
5) Seneka (wybrany fragment).
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I.
1.
Usunięto:
2) odróżnia kategorie logiczne nazw i zdań od kategorii gramatycznych rzeczowników i zdań w sensie gramatycznym;
2.
Było:
Logiczne wady wypowiedzi: sprzeczność wewnętrzna, niedopowiedzenie i okazjonalność, nieostrość, wieloznaczność i chwiejność
składniowa
Jest:
Logiczne wady wypowiedzi: sprzeczność wewnętrzna, nieostrość, wieloznaczność
Usunięto:
1) ustala, co sprawia, że w określonym wyrażeniu mamy do czynienia ze sprzecznością wewnętrzną;
3) uzupełnia na kilka dopuszczalnych sposobów niedopowiedzenia;
4) przekłada wyrażenia okazjonalne na wyrażenia pozbawione okazjonalizmów;
7) tworzy dla odpowiednio dobranego wyrażenia chwiejnego składniowo co najmniej dwie różne parafrazy jednoznaczne składniowo.
3.
Usunięto:
3. Skutki posługiwania się wyrażeniami wadliwymi logicznie: niezrozumiałość, nieporozumienia słowne, paradoksy logiczne (np. paradoks
kłamcy, paradoks ruchu, paradoks łysego). Uczeń:
1) wyszukuje w podanym tekście wyrażenia niezrozumiałe i wyjaśnia,
na czym polega ich niezrozumiałość;
2) opisuje sytuację, w której doszło do nieporozumienia słownego, i podaje powody tego nieporozumienia;
3) przedstawia co najmniej jeden paradoks logiczny i poddaje go analizie.
4.
Zmieniono na 3.
Było: 4. Definicje jako środek uściślania myśli i mowy: typy definicji, kryteria poprawności definicji, problem perswazyjności definicji.
Jest: 3. Definicje jako środek uściślania myśli i mowy: typy definicji, kryteria poprawności definicji.
Usunięto:
4) identyfikuje perswazyjny komponent przykładowych definicji
5.
Zmieniono na 4.
6.
Zmieniono na 5.
Było:
6. Uzasadnianie pośrednie: wnioskowanie (rozumowanie) niezawodne (oparte na wynikaniu logicznym lub definicyjnym) i zawodne, wybrane schematy (reguły) wnioskowań, klasyfikacja rozumowań (dowodzenie, wyjaśnianie, potwierdzanie, obalanie).
3) odtwarza schemat, na którym opiera się określone wnioskowanie;
Jest:
5. Uzasadnianie pośrednie: wnioskowanie (rozumowanie) niezawodne (oparte na wynikaniu logicznym) i zawodne, wybrane schematy (reguły) wnioskowań.
4) odtwarza i zapisuje w języku klasycznego rachunku zdań schemat, na którym opiera się określone wnioskowanie;
Usunięto:
6) odróżnia – na przykładach – dowodzenie od wyjaśniania i potwierdzanie od obalania.
7.
Zmieniono na 6.
Było:
2) odróżnia rozumowanie z błędnym kołem bezpośrednim od rozumowania z błędnym kołem pośrednim;
Jest:
2) wyjaśnia, na czym polega błędne koło w podanym rozumowaniu;
8.
Zmieniono na 7.
Usunięto:
1) wyjaśnia, dlaczego przykładowa wymiana poglądów nie jest dyskusją;
II.
1.
Było:
1. Filozofia starożytna. Uczeń opanowuje następujące treści nauczania zawarte w podstawie programowej do filozofii zakresu podstawowego:
1) atomizm grecki (filozofia Leucypa i Demokryta) jako paradygmat ontologii naturalistycznej (punkt IV);
2) filozofia Platona jako paradygmat metafizyki antynaturalistycznej (punkt VI);
3) filozofia i kultura europejska jako „przypisy do Platona” (punkt VII);
4) filozofia Arystotelesa jako próba pogodzenia dotychczasowych opozycji filozoficznych (punkt VIII);
5) epikureizm i stoicyzm jako dwa paradygmaty etyki (punkt IX);
6) tropy sceptyczne jako ponadczasowe wyzwanie dla epistemologii (punkt X);
7) początki filozoficznej teologii (punkt XI).
Jest:
1. Filozofia starożytna. Uczeń opanowuje wszystkie treści nauczania – wymagania szcegółowe zawarte w podstawie programowej w zakresie przedmiotu filozofia w zakresie podstawowym.
2.
Było:
3) krytycznie rekonstruuje i porównuje dwie argumentacje za istnieniem Boga – argumentację św. Tomasza („pięć dróg”) z argumentacją św. Anzelma z Canterbury (argument ontologiczny).
Jest:
2) krytycznie rekonstruuje i porównuje dwie argumentacje za istnieniem Boga – argumentację św. Tomasza („pięć dróg”) z argumentacją św. Anzelma z Canterbury (argument ontologiczny).
Usunięto:
2) krytycznie rekonstruuje „pięć dróg”;
4) wyjaśnia, czym jest neotomizm i wymienia jego głównych przedstawicieli;
5) analizuje fragment Sumy teologii (cz. I, kw. 3, art. 1: Czy Bóg jest ciałem?).
4.
Usunięto:
1) objaśnia pascalowskie rozróżnienie porządku rozumu i porządku serca;
4) analizuje fragment Myśli (cz. I, rozdz. 1: Miejsce człowieka w naturze. Dwie nieskończoności).
5.
Usunięto:
1) wyjaśnia, co to jest empiryzm i jakie są jego główne odmiany;
6.
Było:
1) objaśnia, na czym polega „przewrót kopernikański” w filozofii
i transcendentalność jego epistemologii;
2) przedstawia kantowską koncepcję prawa moralnego oraz w jej kontekście objaśnia treść i funkcję imperatywu kategorycznego (formuła powszechnego prawa oraz formuła człowieczeństwa jako celu);
3) podaje rozwiązanie przykładowego problemu moralnego, wykorzystując obie formuły imperatywu kategorycznego;
4) analizuje fragment Uzasadnienia metafizyki moralności Immanuela Kanta (rozdz. 2).
Jest:
1) objaśnia, na czym polega kantowski „przewrót kopernikański” w filozofii i przedstawia główne tezy jego epistemologii;
2) przedstawia kantowską koncepcję etyki deontologicznej;
3) prezentuje i objaśnia treść imperatywu kategorycznego (formuła powszechnego prawa oraz formuła człowieczeństwa jako celu) oraz stosuje jego formuły do analizy i oceny przykładowych problemów moralnych;
4) analizuje fragment Uzasadnienia metafizyki moralności Immanuela Kanta (rozdz. 2).
7.
Usunięto:
3) określa główne cechy niemieckiego idealizmu oraz wymienia jego ważniejszych przedstawicieli;
4) przedstawia na wybranym przykładzie wpływ heglizmu na polską filozofię romantyczną;
5) analizuje fragment jednego z następujących tekstów: Wykłady z filozofii dziejów Georga Wilhelma Friedricha Hegla lub Ojcze nasz Augusta Cieszkowskiego (dział III, 1–3, 9–10) lub Świat jako
wola i przedstawienie Arthura Schopenhauera (ks. IV).
8.
Było:
2) omawia dziedziny ludzkiej wolności: wolność przekonań, wolność postępowania, wolność zrzeszania;
3) wyjaśnia zasadę niekrzywdzenia innych;
4) posługuje się tą zasadą w moralnej ocenie przykładowych działań ludzkich;
Jest:
2) omawia dziedziny ludzkiej wolności: wolność przekonań, wolność postępowania, wolność zrzeszania i wyjaśnia zasadę niekrzywdzenia innych;
3) rozpatruje wybrane problemy moralne z punktu widzenia utylitaryzmu i zasady niekrzywdzenia innych;
4) analizuje fragment O wolności
9.
Usunięto:
4) analizuje fragment Tako rzecze Zaratustra (Przedmowa Zaratustry) Friedricha Nietzschego.
10.
Było:
4) prezentuje poglądy wybranego XX-wiecznego filozofa nauki;
Jest:
2) prezentuje poglądy przedstawicieli Koła Wiedeńskiego (neopozytywizm);
Usunięto:
1) zna w zarysie historię myśli pozytywistycznej od encyklopedystów francuskich do Koła Wiedeńskiego;
3) odróżnia pozytywizm jako jedną z koncepcji poznania i nauki od samej nauki;
11.
Było:
1) wyjaśnia, na czym polega metoda fenomenologiczna oraz dokonuje opisu fenomenologicznego wybranych fenomenów;
2) charakteryzuje główne idee fenomenologii świadomości Edmunda Husserla lub fenomenologii wartości Maxa Schelera (do wyboru);
3) przedstawia Romana Ingardena koncepcję człowieka i sztuki;
4) analizuje fragment Książeczki o człowieku Romana Ingardena (esej Człowiek i jego rzeczywistość).
Jest:
1) wyjaśnia, na czym polega metoda fenomenologiczna Edmunda Husserla;
2) charakteryzuje główne idee fenomenologii wartości Maxa Schelera (przedstawia i wyjaśnia schelerowską hierarchię wartości);
3) przedstawia Romana Ingardena koncepcję dzieła sztuki.
12.
Było:
4) charakteryzuje jeden z następujących kierunków filozofii XX wieku: filozofia życia, hermeneutyka, personalizm, filozofia dialogu;
Jest:
3) charakteryzuje jeden z następujących kierunków filozofii XX w.: hermeneutyka, personalizm, filozofia dialogu;
Usunięto:
1) wymienia ważniejsze cechy, odmiany i przedstawicieli (w tym prekursorów) egzystencjalizmu;
13.
Było:
4) analizuje fragment jednego z następujących tekstów: Problemy filozofii Bertranda Russella, Z głównych zagadnień filozofii George’a Edwarda Moore’a, Dociekania filozoficzne Ludwiga
Wittgensteina, O tak zwanych prawdach względnych Kazimierza Twardowskiego, Zagadnienia i kierunki filozofii Kazimierza Ajdukiewicza, Medytacje o życiu godziwym Tadeusza Kotarbińskiego, O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach Tadeusza Czeżowskiego.
Jest:
3) analizuje fragment jednego z następujących tekstów: Problemy filozofii Bertranda Russella, Z głównych zagadnień filozofii George’a Edwarda Moore’a, O tak zwanych prawdach względnych Kazimierza Twardowskiego, Zagadnienia i kierunki filozofii Kazimierza Ajdukiewicza, Medytacje o życiu godziwym Tadeusza Kotarbińskiego.
Usunięto:
3) omawia jeden z następujących kierunków filozofii XX wieku: neopozytywizm, pragmatyzm, filozofia lingwistyczna;
III.
1.
Usunięto
2.
Zmieniono na 1.
3.
Zmieniono na 2.
4.
Zmieniono na 3.
5.
Zmieniono na 4.
6.
Zmieniono na 5.
Usunięto:
1) o sposób istnienia wartości moralnych (realizm – antyrealizm);
7.
Zmieniono na 6.
8.
Zmieniono na 7.
9.
Zmieniono na 8.
10.
Zmieniono na 9.
Warunki i sposób realizacji
Było:
Podstawa stanowi 80% programu nauczania. Pozostałe 20% danego programu nauczania powinno zawierać rozwinięcie lub uzupełnienie materiału z części I, II lub III. O kolejności i sposobie realizacji poszczególnych treści podstawy decyduje nauczyciel. Wśród form kształtowania logiczno-filozoficznych kompetencji uczniów powinny znaleźć się: uczestnictwo w dyskusji ustnej, pisanie eseju filozoficznego oraz analiza fragmentu klasycznego tekstu filozoficznego (spośród tekstów podanych w części II).
Jest:
O kolejności i sposobie realizacji poszczególnych treści podstawy programowej w zakresie przedmiotu filozofia decyduje nauczyciel. Wśród form kształtowania logiczno-filozoficznych kompetencji uczniów powinny znaleźć się: uczestnictwo w dyskusji ustnej, pisanie eseju filozoficznego oraz analiza fragmentu klasycznego tekstu filozoficznego.
Cały dokument z aktualną podstawą programową z filozofii znajdziecie > tutaj.
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj