Jacek Frydrych, Jacek Wojtysiak: Analiza wybranego problemu moralnego – scenariusz lekcji filozofii do programu „Źródła mądrości”

Temat lekcji: Analiza wybranego problemu moralnego z wykorzystaniem pojęć i twierdzeń poznanych teorii etycznych

Klasa/czas trwania lekcji: klasa I szkoły ponadpodstawowej / 45 min

Podstawa programowa: filozofia w zakresie podstawowym

Program nauczania: program nauczania filozofii w zakresie podstawowym Źródła mądrości [lekcja nr 24 Programu].

Cele główne:

1. wiedza: utrwalanie wiedzy na temat pojęć i twierdzeń wybranych teorii i stanowisk etycznych: utylitaryzm J.S. Milla jako teoria konsekwencjalistyczna, etyka I. Kanta jako teoria deontologiczna.
2. kompetencje kluczowe:
   1) rozwijanie kompetencji w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
   2) rozwijanie kompetencji osobistych, społecznych oraz umiejętności uczenia się.
   a) umiejętności: ćwiczenie umiejętności definiowania, doskonalenie umiejętności analizowania problemów moralnych z wykorzystaniem teorii etycznej, doskonalenie umiejętności współpracy.
   b) postawy: rozwijanie wrażliwości aksjologicznej, uczciwości, sumienności (pracowitości), refleksyjności.

Cele szczegółowe – uczeń:

1. podaje poprawne definicje (model definicji klasycznej) takich terminów jak: „ściąganie”, „konsekwencjalizm”, „deontologizm”.
2. wykorzystując pojęcia i twierdzenia poznanych teorii etycznych formułuje moralną ocenę ściągania.
3. współpracuje z innymi uczestnikami zajęć w ramach metody studium przypadku oraz wdraża się do pracy tą metodą;
4. projektuje i pisze esej na temat: w wybranym tekście kultury zidentyfikuj problem moralny i rozważ go w świetle wybranej koncepcji etycznej.

Metody i techniki pracy: studium przypadku

Formy pracy: praca indywidualna, praca w parach lub w grupach 3–5 osobowych, praca z całą klasą.

Środki dydaktyczne: karta pracy, internet.

Przebieg lekcji:

Komentarz metodyczny:

Przedstawiony scenariusz lekcji nawiązuje do wcześniejszych zajęć poświęconych charakterystyce etyki utylitarystycznej i kantowskiej jako typowych teorii reprezentujących dwa paradygmaty w etyce: konsekwencjalizm i deontologizm. Scenariusz można modyfikować – np. zrezygnować z zadania 1. (z karty pracy) i więcej czasu przeznaczyć na pracę w grupach w ramach studium przypadku; w ramach studium przypadku można poświęcić ok. 10 min. na dyskusję nad wypracowanymi w grupach rozwiązaniami, choć taka ilość czasu w niewielkim stopniu umożliwi uczniom ćwiczenie się w umiejętności dyskutowania. Rozbudowanie scenariusza o moduł dyskutowania (stanowiący istotną część standardowej metody studium przypadku) wymagałoby przeznaczenia dodatkowej lekcji na realizację tematu.

Poza uzyskaną wiedzą i ćwiczeniem wybranych umiejętności, realizacja tak zaprojektowanych zajęć przyczynia się do rozwijania dwóch kompetencji kluczowych: w zakresie rozumienia i tworzenia informacji oraz w zakresie kompetencji osobistych, społecznych oraz umiejętności uczenia się.

Warto podkreślić, że każda z lekcji filozofii może być dobrą sposobnością do urzeczywistniania jednej z kluczowych idei edukacyjnych, wedle której strategicznym celem edukacji powinno być podnoszenie kultury logicznej uczniów (rozwijanie złożonej umiejętności krytycznego myślenia)¹. Zachęca się, aby nauczyciel filozofii na każdej lekcji nawiązywał do tej idei, wskazując na konkretną wiedzę, umiejętności i postawy, współtworzące lub sprzyjające rozwijaniu krytycznego myślenia.

Przedstawiony scenariusz zdecydowanie lepiej zrealizować na dwóch godzinach lekcyjnych. Można go wykorzystywać do zrealizowania zajęć z filozofii w innym formacie –
np. w ramach kursu filozofii w zakresie rozszerzonym, kursu filozofii innego typu niż 30-godzinny kurs filozofii w zakresie podstawowym, w ramach koła filozoficznego lub na zajęciach z etyki.

Zaproponowany scenariusz lekcji może stanowić część projektu edukacyjnego (np. w ramach nieobowiązkowych zajęć z etyki).

Przypisy:

1. Zachodzą daleko idące zbieżności między zakresami i treścią obydwu terminów, co uprawnia do uznania kultury logicznej i krytycznego myślenia za zasadniczo ten sam cel pracy edukacyjnej.

Jacek Frydrych – dr nauk humanistycznych w zakresie filozofii; nauczyciel mianowany, ekspert Centralnej Komisji Edukacyjnej. W latach 1998–2019 nauczyciel akademicki; od 2004 nauczyciel filozofii i etyki w III LO im. Unii Lubelskiej w Lublinie. Współautor podstawy programowej w zakresie filozofii i etyki oraz publikacji: Vademecum Nauczyciela. Wdrażanie podstawy programowej w szkole ponadpostawowej. Filozofia, etyka (2019). Autor i realizator szkoleń dla konsultantów, doradców metodycznych i nauczycieli (we współpracy z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji). Autor programu nauczania: „Filozofia i literatura”.

Jacek Wojtysiak – profesor filozofii; wieloletni wykładowca Wydziału Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II; autor sześciu książek oraz kilkuset artykułów naukowych i popularyzatorskich; kilka lat uczył filozofii w liceum, a do dziś chętnie filozofuje z młodzieżą, w tym ze swoimi synami i bratankiem; tak jak Arystoteles oraz Immanuel Kant lubi spacery w poszukiwaniu złotego środka.

Scenariusz jest elementem materiałów dydaktyczny do podręcznika Źródła mądrości.

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.