23 grudnia 1954 r. – Bertrand Russell, brytyjski filozof i matematyk, stworzył popularną audycję radiową pod tytułem Człowiek w niebezpieczeństwie, która stanowiła krytykę wobec testów i prób broni jądrowej na atolu Bikini w archipelagu Wysp Marshalla. Cztery lata wcześniej, 10 grudnia 1950 roku Russell otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny literatury.
W dniu dzisiejszym przypada 76. rocznica śmierci Czesława Martyniaka i 169. rocznica śmierci Walentego Chłędowskiego.
Poniżej prezentujemy krótką charakterystykę poglądów filozoficznych wspominanych dziś myślicieli.
- 76 lat temu w Lublinie zmarł Czesław Martyniak – ur. 24 maja 1906 r. w Lublinie – filozof prawa, socjolog. M. uprawiał tomistyczną filozofię prawa, którą pragnął przybliżyć prawnikom. Z jej perspektywy podjął polemikę z dominującym wówczas w Europie i w Polsce normatywizmem H. Kelsena, ale też z innymi nurtami filozoficznoprawnymi, w tym racjonalistyczną szkołą prawa natury. Zgodnie z założeniami tomizmu, w którego prezentacji dokonał pewnego przesunięcia akcentów i modyfikacji – zdaniem krytyków (H. Waśkiewicz), w kierunku neokantowskim – bronił prawa naturalnego przed formalizmem i relatywizmem aksjologicznym pozytywizmu prawniczego. Krytyce poddał programowe w teorii Kelsena radykalne oddzielenie bytu od powinności oraz koncepcję normy podstawowej, mającą w ujęciu Kelsena – mimo jej hipotetycznego i względnego charakteru – stanowić konieczną podstawę obowiązywania całego systemu prawnego. Zdaniem M., norma podstawowa pełni w czystej teorii prawa rolę analogiczną do tej, jaką normy prawa naturalnego pełnią w koncepcjach prawnonaturalnych. Rzekomo krytyczny pozytywizm Kelsena sprowadza moc obowiązującą prawa – i samo prawo – do siły, wykraczając tym samym, wbrew swym postulatom metodologicznej czystości, poza obszar Sollen – w sferę Sein. Wskazując na wartość rozróżnienia Sein i Sollen w kontekście dążeń Kelsena do czystości metodologicznej teorii prawa, M. podkreślał zależność powinności od bytu, rozumianą jako konieczność liczenia się przy formułowaniu norm z obiektywnym porządkiem. Pod wpływem studiów nad Kelsenem i związków z uczniem Petrażyckiego – J. Landem, pod kierunkiem którego M. się habilitował, szczególną uwagę poświęcał kwestiom metodologii filozofii prawa i nauk prawnych. Uważał, że każda z dominujących wówczas teorii, w tym normatywizm, jest do pewnych granic prawdziwa i płodna poznawczo.
- 169 lat temu w Wietrznie pod Jasłem zmarł Walenty Chłędowski – ur. 13 lutego 1797 r. w Jaśliskach k. Dukli – filozof, literat, krytyk literacki. Ch. interesował się współczesnymi mu prądami filozofii niem. (I. Kant, G. W. F. Hegel), określając filozofię niem. jako najbardziej i najgłębiej dociekającą prawd, jako „zawsze głęboką, zawsze nową, zawsze szlachetną i wzniosłą” (O filozofii, 3–4). W celu popularyzacji filozofii niem. wśród inteligencji pol. założył almanach „Haliczanin” (ukazały się tylko 2 tomy). W artykułach filozoficznych „O filozofii” nakreślił rozwój nowożytnej niem. filozofii spekulatywnej. W swoich pracach wskazywał także na konieczność oparcia literatury pol. na podstawach naukowych. Pisma Ch. charakteryzowała przystępność językowa; nie używał sztucznej terminologii, naśladującej żargon filozoficzny. Był zwolennikiem romantyzmu, jako prądu najlepiej odpowiadającego ówczesnym czasom; krytykował stanowisko klasyków i przestrzegał przed skrajnościami romantycznego subiektywizmu.
Skomentuj