Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2020 nr 3 (33), s. 75. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Według Ingardena dziełem muzycznym jest utwór muzyczny, któremu przypisuje się wartości estetyczne. Dzieło powstaje w wyniku pracy twórczej kompozytora i jako dopracowana idea czy projekt istnieje już odtąd stale. Dzieło muzyczne jest więc przedmiotem intencjonalnym, który istnieje niesamodzielnie. Swoją podstawę bytową, czyli nośnik, posiada dzieło w innym przedmiocie. Kompozytorzy najczęściej zaczynają od schematycznego zanotowania dzieła, czyli partytury. Dzięki partyturze dzieło muzyczne uzyskuje wstępny rozpoznawalny kształt, który zostaje odczytany przez muzyków w wykonaniu. Wykonanie, np. występ muzyczny, może zostać utrwalone, co prowadzi do powstania zapisu dzieła muzycznego. Ostatnim bardzo ważnym etapem jest doświadczenie dzieła, które dokonuje się w czasie przeżycia estetycznego i może prowadzić do rozpoznania i ujęcia dzieła w jego wartości.
Czym zatem jest naprawdę dzieło muzyczne? Gdybyśmy chcieli sobie wyobrazić proces muzyczny w postaci linii ciągłej, ciągnącej się od momentu pojawienia się intencji twórczej poprzez zanotowanie, wykonanie, nagranie i doświadczenie, moglibyśmy powiedzieć, że dzieło muzyczne obejmuje cały ten obszar i że w każdym momencie, choć pod inną postacią, pojawia się jako punkt dojścia lub zadanie. W terminologii Ingardena dzieło to niesamodzielny bytowo, odczasowy, twór schematyczny pełen miejsc niedookreślenia, dopełniany w czasie lektury, wykonania oraz doświadczenia. Dzieło muzyczne powstaje dzięki pracy kompozytora, jednak aby ktokolwiek mógł go wysłuchać, zrozumieć i ocenić, musi ono zostać przekształcone w przedmiot estetyczny – jakościową, tymczasową postać dzieła – co dokonuje się najczęściej podczas lub po wykonaniu, w czasie którego dzieło przybiera postać dźwiękową. Dzieło muzyczne nie jest więc ani wyłącznie ideą kompozytora, ani partyturą, ani wykonaniem, ani nagraniem, ani samym doświadczeniem, jednak dzięki tym postaciom ujawnia się to, którego poszukujemy.
Małgorzata A. Szyszkowska – ur. 1971, pracuje jako adiunkt na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina. Zajmuje się estetyką muzyczną i filozofią muzyki, w tym szczególnie estetyką dzieła muzycznego Romana Ingardena, estetyką pragmatyczną i filozofią muzyki. Autorka monografii Wsłuchując się w muzykę. Studium z fenomenologii słuchania (2017) oraz artykułów w czasopismach i monografiach.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
< Powrót do spisu treści numeru.
Dziękujemy wszystkim naszym Hojnym Wspierającym pomagającym nam za pośrednictwem portalu zrzutka.pl w wydaniu Dodatku specjalnego o Romanie Ingardenie. Szczególne podziękowania należą się: Józefowi Lubaczowi, Janowi Rychertowi i Bartłomiejowi Skowronowi.
Ogólnikowo, teoretycznie, abstrakcyjnie…