„Filozofuj z dziećmi 2. 100 pomysłów na dociekania filozoficzne” to drugi tom z serii „Filozofia dla dzieci”, w którym Łukasz Krzywoń zaprosił do współpracy szerokie grono specjalistów i wieloletnich praktyków filozofowania z dziećmi. W książce znajdzie się 100 konspektów zajęć lekcyjnych do wykorzystania w pracy z grupami w wieku szkolnym. Jest to uzupełnienie pierwszego tomu w formie gotowych pomysłów na zajęcia z dziećmi. W związku z tym uruchomiliśmy zrzutkę, dzięki której zrealizujemy założony cel, czyli wydanie publikacji.
Serdecznie zachęcamy do zajrzenia na profil zrzutki i wsparcie naszego projektu: tutaj. (Foreign Payment Instructions)
Prezentujemy fragment książki „Filozofuj z dziećmi. Poradnik prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą”, który – mamy nadzieję – zachęci Czytelników do samodzielnego wypróbowania metody P4C w pracy z grupą i dostarczy praktycznych porad dla Nauczycieli.
Rola prowadzącego w dociekaniach filozoficznych
Rola nauczyciela prowadzącego zajęcia różni się od tej w tradycyjnym modelu nauczania. Prowadzący jest częścią wspólnoty, która rozważa zadany problem. Ma on inną rolę niż pozostali, ale nie jest najważniejszy. Więc jeśli podejmujesz się zadania, by poprowadzić rozważania w grupie, zrozum, proszę, że nie chodzi tu o ciebie ani o to, co ty wiesz, ale o proces, w jakim znajdują się inni. Podczas zajęć z dociekania filozoficznego tradycyjna, ping-pongowa relacja nauczyciel–uczeń się nie sprawdzi. Nie próbuj więc odbijać piłeczki z każdym dzieckiem, które formułuje swoje myśli, próbując odpowiedzieć na Ważne Pytanie. Niech inni w kręgu odpowiedzą, skomentują, podadzą powody swoich racji. Niech dzieci rozmawiają między sobą, a nie tylko z tobą. Nie zrozum tego źle, twoja uwaga i pomoc jest bardzo potrzebna i czasem będzie trzeba wkroczyć i zadać pomocnicze pytanie. Ale pamiętaj, że to nie ty masz odpowiadać na pytania czy wartościować to, co zostało powiedziane. To trochę jak patrzenie na popcorn, kiedy nie wie się, kiedy i które ziarenko kukurydzy eksploduje – daj dyskusji rozwijać się samej.
Wyobraź sobie grupę uczniów połączonych pajęczą siecią, w której każde poruszenie sieci będzie oddziaływało na wszystkich uczestników jednocześnie, a każda wypowiedź i odpowiedź na nią będzie kolejną nitką tkającą sieć interakcji. To lepszy przykład, który obrazuje pożądane relacje podczas zajęć. Wielu początkujących prowadzących ma tendencję do wspomnianego stylu ping-pongowego, ale z czasem, gdy po kilku zajęciach rozwija się poczucie wspólnoty, coraz łatwiej będzie przychodzić oddawanie pałeczki członkom grupy. Pamiętaj, to dzieci mają rozwijać krytyczne myślenie i uczyć się produktywnej komunikacji, a nie ty. Jeśli twoje ego nie chce na to pozwolić, być może wybrałeś rodzaj zajęć nie dla siebie.
Zauważ, że nie wspomniałem tu nic o wykładach czy narzucaniu dzieciom tego, co mają myśleć. Zajęcia dociekań filozoficznych to nie miejsce i czas na indoktrynację jakiegokolwiek rodzaju. Nawet jeśli twoim celem jest moralna edukacja, w prawdziwym duchu dociekania filozoficznego, to dzieci mają same poszukiwać odpowiedzi.
Jeśli w programie, według którego uczysz, celem jest systematyczne przedstawienie historii idei i postaci filozofii, każde kolejne zajęcia mogą przybrać formę dociekań filozoficznych inspirowanych konkretnymi postaciami i ideami, które następnie będzie można dokładniej omówić. Wzbudzenie ciekawości, wskazanie kontrowersji i oryginalności poszczególnych idei i ich twórców pomoże dzieciom przyswoić bardziej surową, tę poznawaną podczas zwykłego wykładu, wiedzę historyczną. Pamiętaj, że nie mówimy tu o uczeniu filozofii, ale o filozoficznych dociekaniach, które mogą stać się pomocą w przybliżaniu tejże dziedziny.
Filozof czy nauczyciel?
To problem, z którym boryka się społeczność ludzi praktykujących filozofowanie z dziećmi od samych początków tego ruchu w edukacji. Z jednej strony mamy ludzi z wykształceniem filozoficznym, ale niemających doświadczenia w pedagogice dziecięcej, a z drugiej nauczycieli, dla których filozofia nie zawsze jest czymś bliskim, bo nie posiadają filozoficznego wykształcenia. Rzadziej można spotkać osoby doświadczone w obu dziedzinach. Ten dylemat zaowocował różnymi podejściami do prowadzenia zajęć (a głównie dwoma stylami, o których już wspomniałem).
Osobiście przychylam się do opinii, że zajęcia takie powinny prowadzić osoby o wykształceniu filozoficznym. Świat filozofii jest bardzo rozległy i nierzadko może być zawiły. Wymaga pewnej wiedzy historycznej i znajomości pytań oraz pojęć filozoficznych.
Pomyślmy o sytuacji, w której filozof miałby nauczać wychowania fizycznego. Są to zupełnie różne dziedziny z zupełnie różnymi potrzebnymi do nauczania narzędziami. Możemy jednak wyobrazić sobie też kogoś o wykształceniu filozoficznym, kto uwielbia ruch fizyczny i ćwiczy różne sporty. Czy z odrobiną treningu pedagogicznego nie mógłby uczyć sportu? Z powyższego przykładu widać, że wiele zależy od osoby: jej zainteresowań i chęci uczenia się. W zasadzie to nie jest niemożliwe, by nauczyciel był dobry w uprawianiu filozofii czy by filozof okazał się dobry w pracy z dziećmi. Trening czyni mistrza.
Problemem dla wielu nauczycieli może być nie tylko zakres wiedzy poruszanej podczas dociekań, lecz również ich forma. Sposób, w jaki odbywają się zajęcia, to właściwie esencja tego, jak powinna, moim zdaniem, wyglądać edukacja: współpraca i interakcja z dziećmi mają tu bardzo żywy charakter, czego nie ma w obecnie panującym, nieco skostniałym systemie nauczania. Ekscytujący charakter tego typu zajęć, angażujących zarówno uczniów, jak i prowadzącego, przynosi ze sobą odświeżające uczucie w środowisku szkolnym. Potwierdzają to świadectwa wielu ekspertów w tej dziedzinie i nauczycieli, którzy mieli odwagę zastosować tę metodę w swojej placówce. Jak długo przyjdzie nam czekać na przyjęcie się nowoczesnych metod nauczania, jak to się stało choćby w krajach skandynawskich, nikt nie wie. Filozofowanie z dziećmi istnieje już prawie pół wieku, zostało w bardzo obszerny sposób opracowane i przetestowane w wielu krajach.
Jeśli chcesz odkryć swoje edukacyjne powołanie na nowo, to ta metoda może być właśnie dla ciebie.
Krzywoń Ł., Filozofuj z dziećmi. Poradnik prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą, s. 42–44.
O Autorze
Łukasz Krzywoń – magister filozofii, absolwent Uniwersytetu Śląskiego. Jego praca magisterska Ukryty Blask ukazała się drukiem w roku 2005. Autor podręcznika do prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą pt. Filozofuj z dziećmi wydanego w 2019 r. przez Wydawnictwo Academicon. Od 2004 r. mieszka w Irlandii. Od wielu lat pracuje tam z dziećmi i z młodzieżą, prowadząc m.in. dociekania filozoficzne w szkołach. Specjalista od filozofii dla dzieci z The Philosophy Foundation w Londynie oraz aktywny członek europejskiego stowarzyszenia SOPHIA. Łukasz promuje filozofowanie z dziećmi zarówno w Polsce, jak i w Irlandii. Na co dzień uczy o ochronie środowiska w szkołach dla międzynarodowego programu Eco-Schools (Green-Schools Ireland) oraz prowadzi swoją własną edukacyjną i kreatywną działalność Creative Together. Jest też członkiem zespołu edytorskiego witryny Filozofuj!, gdzie pisze dla działu filozofia dla dzieci.
Planowaną publikacją chcemy zaprosić Was do stosowania nabytej wiedzy metodycznej, prowadząc zajęciach na podstawie naszych scenariuszy.
Skomentuj