„Eksperymenty myślowe” to 45. numer „Filozofuj!”, czasopisma popularnonaukowego o filozofii.
Wydawcą „Filozofuj!” jest Wydawnictwo Academicon
(będące na liście punktowanych wydawców MNiSW – 100 pkt za monografię)
Redaktor prowadzący numeru: Piotr Biłgorajski
Podziękowania za pracę nad numerem „Eksperymenty myślowe” należą się: Autorom tekstów, Redaktorom, w szczególności: Piotrowi Biłgorajskiemu, Eli Drozdowskiej, Błażejowi Gęburze, Marcinowi Iwanickiemu, Robertowi Kryńskiemu, Dorocie Monkiewicz, Redaktorom językowym: Katarzynie Dragan, Aleksandrze Sitkiewicz, Agnieszce Stańczak, Annie Wewior, Grafikom: Natalii Biesiadzie-Myszak, Paulinie Belcarz, Hannie Bytniewskiej, Ewie Czarneckiej, Annie Koryzmie, Lubomirze Platcie, Małgorzacie Uglik, Patrycji Waleszczak, Wojtkowi Wu Zielińskiemu, Specjalistom DTP: Adamowi Dorotowi, Robertowi Kryńskiemu, Patrycji Waleszczak, Mirze Zyśko, Naszym Hojnym Patronom, którzy nas wsparli w projekcie Patronite: Kacprowi Dyrdzie, Piotrowi Elfingerowi, Pawłowi Głazowi, Dominikowi Gnapowi, Danielowi Kozie, Sebastianowi Łasajowi, Michałowi Markowi, Tomaszowi Peplińskiemu, Paulinie Skorupińskiej, Tomaszowi Stepińskiemu, Janowi Swianiewiczowi, Zbigniewowi Szafrańcowi, Ani Wilk-Płaszczyk, Tomaszowi Szwedowi, Jerzemu Szyjutowi. Również dzięki Waszemu wkładowi możliwe było wydane tego numeru.
Drodzy Czytelnicy,
tematem bieżącego numeru są eksperymenty myślowe traktowane jako jedna z metod uprawiania filozofii. W punkcie wyjścia podzielamy przekonanie, które w latach 70. ubiegłego wieku wyraził Antoni Stępień i które niezależnie od niego współcześnie utrzymuje Timothy Williamson (wywiad z nim kończy część tematyczną numeru), że postęp w filozofii warunkowany jest lepszym rozumieniem stosowanych w niej metod. Eksperymenty myślowe są jednak metodą dosyć niezwykłą.
Z jednej strony wykorzystywanie eksperymentów myślowych jest w filozofii zjawiskiem częstym i – jak się wydaje – rozpowszechniającym się coraz bardziej. Trudno wskazać dział filozofii, który byłby wolny od myślowego eksperymentowania. Metodę tę stosuje się w etyce (słynne przykłady dylematów moralnych związanych z rozpędzonym wagonikiem, eksperyment „aborcyjny” Judith Thomson), w teorii poznania (problem Gettiera, „mózgi w naczyniu”) i przede wszystkim w filozofii umysłu, gdzie analizuje się założenia i konsekwencje różnych niesamowitych opowieści: o chińskim pokoju Johna Searle’a czy zombie Davida Chalmersa.
Z drugiej strony eksperymenty myślowe przez część filozofów nie są traktowane poważnie. O eksperymentach tego rodzaju pisano, że korzystanie z nich przez używanie nieprecyzyjnego języka rozmywa pojęcia i szkodzi filozofii. Jeśli tak, to czy właściwym miejscem dla takich fantastycznych opowieści nie powinna być wyłącznie literatura? Czy analiza wytworów wyobraźni skazuje nas z konieczności na czyste fantazjowanie bez związków z rzeczywistością? Wydaje się jednak, że należałoby udzielić odpowiedzi przeczącej na powyższe pytania, bo właśnie eksperymenty myślowe pozwalają na korzystanie z wyobraźni w sposób świadomy i metodyczny, a więc poznawczo wartościowy.
Pracując nad numerem, staraliśmy się przybliżyć problematykę eksperymentów myślowych z różnych punktów widzenia. Chris Daly zastanawia się, jak to możliwe, że eksperyment przeprowadzony wyłącznie w umyśle mówi nam coś nowego o świecie. Irene Binini oraz Daniele Molinari w swoim tekście stoją na stanowisku, że eksperymenty myślowe są „rewolucyjne”, czyli prowokują zmiany naszych siatek pojęciowych. Anna Głąb wskazuje na podobieństwa między eksperymentami myślowymi i literaturą. Marta Soniewicka omawia eksperymenty myślowe w kontekście filozofii prawa, natomiast Anna Brożek zwraca uwagę na ograniczenia eksperymentów myślowych. Adrian Ziółkowski przybliża nowy sposób uprawiania filozofii, tzw. filozofię eksperymentalną, która miałaby stanowić alternatywę dla klasycznej filozofii „fotelowej”. W numerze znalazły się także artykuły poświęcone wyobraźni. Piotr Kozak w swoim tekście zastanawia się nad poznawczą funkcją wyobraźni oraz stawia pytanie, czy wyobraźni muszą towarzyszyć obrazy mentalne. Monika Dunin-Kozicka pisze o wyobraźni kontrfaktycznej oraz pokazuje zalety „gdybania”.
Wydaje się więc, że właściwe pytanie odnoszące się do wartości tej metody filozofowania nie brzmi, czy eksperymentować myślowo, ale – jak robić to dobrze. Uważna lektura tego numeru uzupełni Wasz filozoficzny przybornik o kolejne narzędzie. Zapraszamy do eksperymentowania.
Redakcja
Zapraszamy do udziału w spotkaniach Klubu „Filozofuj!”. Zapowiedzi spotkań i relacje z dotychczasowych dyskusji są > tutaj.
Osoby, które chciałby pomóc przy zorganizowaniu spotkania Klubu „Filozofuj!” w swoim mieście, zapraszamy do współpracy. Szczegóły > tutaj.
CZY WIESZ, ŻE…
- z każdego egzemplarza kupionego w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay redakcja otrzymuje tylko ok. 50% kwoty, którą płacisz?
- możesz dostawać „Filozofuj!” na wskazany adres zanim trafią do dystrybucji w Empikach?
- kupując „Filozofuj!” w prenumeracie zapłacisz taniej niż w Empiku, a do tego otrzymujesz egzemplarz bezpośrednio z drukarni, czyli najszybciej jak się da?
- dzięki prenumeracie możemy planować rozwój i budżet z wyprzedzeniem?
Oto spis treści numeru 3(45)/2022/Eksperymenty myślowe:
Skomentuj