Swobodnie nawiązując do tematu Debaty Inauguracyjnej Zjazdu, chcielibyśmy zapytać, jak Pan, Panie Doktorze, odpowiedziałby na pytanie: „Co dziś należy uznać za najważniejsze problemy w obrębie badań nad pozaeuropejskimi tradycjami filozofii?”.
Chodzi przede wszystkim o to, by środowisko akademickie pozbyło się stereotypów typu „filozofia powstała tylko w Grecji” oraz innych uprzedzeń i by zrozumiało, że przyszłość filozofii w globalizującej się rzeczywistości to także filozofia porównawcza, do której niezbędnym wstępem są badania źródłowe. Przede wszystkim badanie bardzo, bardzo bogatych tradycji piśmiennictwa filozoficznego Indii i Azji Południowej (od Tybetu przez Mianmę i Kambodżę po daleką Indonezję), oraz Chin i Azji Wschodniej (Korei, Japonii i Wietnamu), a także Azji Środkowej (zwłaszcza Tybetu), ale także filozofowania w postaci sokratejskiej, tj. oralnej, w tradycyjnych kulturach Afryki, Ameryki czy Australii-Oceanii. Nie można zapominać przy tym o filozofowaniu w kulturach co prawda piśmiennych, ale już niestety dawno wymarłych (przy czym wiele dzieł uległo zniszczeniu), jak starożytny Bliski Wschód, Azja Środkowa (gdzie dochodziło do kilkuwiekowej żywej wymiany z filozofią grecką), czy przedkolumbijski Meksyk i Peru.
Nie chodzi przy tym o zasadniczą redefinicję pojęcia filozofii, tylko o nakłonienie niektórych polskich filozofów do zaprzestania maskowania ignorancji przy pomocy złośliwej kpiny (z czym w naszym kraju niestety mamy często do czynienia), do zdobycia się na wysiłek przyznania, że być może w innych miejscach na świecie i w innych niż zachodnie językach także, i to niezależnie, podejmowano w racjonalny i systematyczny sposób kwestie filozoficzne; że jeśli nawet ja o tym jeszcze (prawie) nic nie wiem, to nie mogę przecież a priori wrzucać tego wszystkiego do worka z etykietką „etnografia” – gdyż sam brak słowa „filozofia” w tych językach nie jest wystarczającym argumentem, itp. Krótko mówiąc, chodzi przede wszystkim o to, by zapoczątkować proces przezwyciężania „the Western Blindness to Non-Western Philosophies” (Ben-Ami Scharfstein na 20 WCP, 1998 [Twentieth World Congress of Philosophy; Dwudziesty Światowy Kongres Filozofii w Bostonie – przyp. red.]) w umysłach polskich filozofów i w polskiej edukacji filozoficznej. Co ponad to, to już będzie rezultat konkretnego (wcale nie małego) wysiłku poznawczego konkretnych badaczy.
Warto przy okazji przypomnieć, że polska nauka kiedyś przodowała w Europie w tych kwestiach. Tradycja polskich badań filozofii Wschodu sięga 1884 r. (Uniwersytet Jagielloński: M. Straszewski, J. Hanusz), a poczynając od 1953 r. prowadzone były regularne wykłady z tej dziedziny na Wydziale Filozofii KUL (F. Tokarz) – wówczas sytuacja unikatowa w skali światowej, dzisiaj je mamy już w kilku ośrodkach akademickich.
Ostatni numer „Filozofuj!” w 2023 roku jest w zagrożeniu. Wspomożesz jego wydanie? Szczegóły > tutaj.
Czego uczestnicy Zjazdu mogą się spodziewać po obradach sekcji Pozaeuropejskich Tradycji Filozofii na 12. Polskim Zjeździe Filozoficznym? Jakie tematy będą się wybijać?
Zdajemy sobie sprawę, że likwidacja warunkowanych wiedzą mocno powierzchowną (czytaj: niewiedzą) uprzedzeń w stosunku do filozofii pozaeuropejskich wymaga zespolonego wysiłku kilku pokoleń badaczy. Podejmujemy się zatem może nieco mniej ambitnego zadania – uchylenia tylko nieco rąbka „tajemnicy” i ukazania życzliwie zainteresowanym, że podejmowanie zagadnień filozofii Wschodu itp. nie wymaga ani przyjmowania jakichś odmiennych kryteriów racjonalności, ani nawet przyzwolenia na tzw. irracjonalizującą koncepcję filozofii czy na rzekomą dominację tzw. „logik paradoksalnych”. Inna jest tu jedynie specyfika zagadnień, odrębny niekiedy aspekt przedmiotu badanej rzeczywistości i nieco inne (czytaj: rzadziej u nas stosowane) metody, odmienne cywilizacyjne praźródła i kulturowe punkty odniesienia, np. odwoływanie się do nieznanej u nas symboliki, i wreszcie inna struktura językowa formułowania tych problemów. Chodzi nam o to, by smak uprawiania filozofii rozważającej zagadnienia, o jakich czasami u nas nie śniło się nawet poetom, poznali nie tylko koledzy po fachu, ale i laicy.
Dlatego inaczej niż podczas poprzednich PZF zaprosiliśmy do wygłoszenia odczytów gości z dalekiej zagranicy (blisko połowa uczestników). Np. o buddyjskiej filozofii tybetańskiej będą mówić badacze pochodzący z Tybetu, a o kontrowersjach wokół filozofii indonezyjskiej będzie mówić bodaj pierwszy raz w Polsce filozof z Indonezji. Będziemy mieć też m.in. prelegentów z Indii i Wietnamu.
Nasza sesja rozpocznie się debatą na temat najnowszego polskiego przekładu Dialogów konfucjańskich (zatytułowanego Analekta) opublikowanego w 2018 przez Katarzynę Pejdę i jej kontrowersyjnych tez, m.in. na temat relatywizmu moralnego Konfucjusza. Następnie zostaną przedstawione trzy odczyty poświęcone szczegółowym kwestiom konfucjanizmu oraz dwa referaty analizujące zagadnienia epistemologiczne w innych nurtach filozofii chińskiej. Później, przed blokiem indyjskim, poznamy problemy filozofii indonezyjskiej, a jeden z prelegentów z Ukrainy będzie mówić na temat postinkaskiej myśli peruwiańskiej.
Kolejne dni będą poświęcone filozofii indyjskiej oraz wywodzącej się z Indii filozofii buddyjskiej (w tym: tybetańskiej i japońskiej). Dominować będą kwestie epistemologiczne dyskutowane w zaawansowanych szkołach klasycznej myśli indyjskiej (zagadnienia prawdy, formy wiedzy oraz istoty przekazu słownego) oraz w szkołach buddyjskich (rozumienie percepcji, kwestia sceptycyzmu, buddyjskie rozumienie heterodoksji), a także specyficzne dla buddyzmu problemy ontologiczne (struktura bytowa osoby, świadomość a „ja”, fenomenologiczne uzasadnienie kwestii etyczno-soteriologicznych, realność rzeczywistości zjawiskowej, powszechność „natury buddy” u istot ludzkich). Jeden odczyt będzie dotyczył praindoeuropejskich źródeł filozofii (w Indiach i w Grecji), a trzy – indyjskich „presokratyków”, czyli myślicieli znanych z Upaniszad. Będziemy mieć też analizę rozumienia ahinsy („niekrzywdzenia”) przez jedną z polskich badaczek myśli indyjskiej (Wandę Dynowską). Jak zwykle podczas sesji poświęconych filozofiom orientalnym, wysłuchamy też odczytów o tym, czy (i czym) w ogóle jest filozofia w Azji – tym razem dwóch referatów.
Maciej St. Zięba, rocznik 1957, absolwent filozofii KUL (magisterium i doktorat z filozofii buddyjskiej), studiował też w Paryżu, Rzymie, Montrealu i Tajczungu. Były pracownik naukowy KUL, od 2018 w Uniwersytecie Zaozhuańskim (Chiny); także wieloletni pracownik administracji publicznej oraz nauczyciel na wszystkich stopniach nauczania. Specjalista filozofii indyjskiej, chińskiej i in. azjatyckich, m.in. redaktor działu filozofii Wschodu w Powszechnej encyklopedii filozofii. Stanowisko filozoficzne: zwolennik njai i konfucjanizmu. Pasje: języki obce, kalendarze, fantastyka i poezja, turystyka piesza.
Dłuższy wywiad z przewodniczącym komitetu organizacyjnego 12. Polskiego Zjazdu Filozoficznego, prof. Januszem Maciaszkiem > tutaj.
Więcej o tegorocznym Zjeździe > tutaj.
Skomentuj