Płeć i doświadczenie: w ujęciach feministycznej fenomenologii – debata filozoficzna wokół monografii Marzeny Adamiak

Jednym z zyskujących dzisiaj na znaczeniu nurtów filozofii feministycznej, która usiłuje jednocześnie uwzględnić i przekroczyć krytykę poststrukturalistyczną, jest feministyczna fenomenologia. Atrakcyjność fenomenologii dla feminizmu wynika głównie z tego, że rozwija ona od lat namysł nad kategorią przeżywanego przez jednostkę doświadczenia. Ucieleśnione i usytuowane doświadczenie to idea, która pozwala myśli feministycznej wiązać teorię z praktyką, intelekt z afektem, metafizykę z polityką czy empiryczne z transcendentalnym. Jednak odwołanie do doświadczenia pełni też często rolę uznania moralnej słuszności subiektywnego przeżycia, co okazało się główną przeszkodą w prostym przyswojeniu fenomenologii przez feminizm.

W swojej książce autorka szczegółowo analizuje możliwości, jakie filozofii feministycznej daje fenomenologia po krytyce poststrukturalistycznej. Problemem, na styku przywołanych w tytule trzech dyscyplin, okazuje się zaś kategoria doświadczenia i podejmowane współcześnie w myśli feministycznej próby powrotu do niej jako “świadectwa tożsamościowego”, opartego na subiektywnym, cielesnym przeżyciu – w opozycji do poststrukturalistycznego skoncentrowania na analizie dyskursu. Burzliwa polemika na ten temat, jaka odbyła się między fenomenolożkami Lindą Martin Alcoff i Sonią Kruks a poststrukturalistką, historyczką i autorką znanego tekstu The Evidence of Experience Joan Wallach Scott, omówiona została w pierwszej części książki. Wprowadzenie do analiz Foucaultowskiej koncepcji transgresji, pozwoliło na zniuansowanie tego sporu o aspekt afektywnego charakteru zarówno doświadczenia, jak i dyskursu. W części drugiej analizowane są sposoby interpretowania przez feministyczne badaczki tradycyjnych procedur metodologii fenomenologicznej, takich jak słynne „branie w nawias” (epoché) czy wielostopniowe redukcje: ejdetyczna i transcendentalna. Dyskusyjnymi kwestiami okazują się: niejasność między fenomenologicznym opisem przeżywanego doświadczenia (lived experience, l’ expérience vécue) a „zwykłą” pierwszoosobową narracją o przeżyciach takich jak gwałt czy przemoc domowa, oddzielenie „czystego” dociekania fenomenologicznego od nastawienia naturalnego, czy nieoczywista różnica między empirycznym a transcendentalnym poziomem rozważań. Omawiane tutaj autorki, to przede wszystkim Johanna Oksala, Bonnie Mann i Sara Heinämaa. Część trzecia, ostatnia, poświęcona jest konkretnym aplikacjom fenomenologii w badania „kobiecej” egzystencji. Wiodącą rolę odgrywają tu pojęcia intencjonalności, oporu oraz nawyku, jako wyznaczające sposób postrzegania i kształtowania siebie przez podmiot w relacji ze światem. Punktem odniesienia są zaproponowane przez Iris Marion Young specyficzne modalności „kobiecej” intencjonalności. Na ich podstawie, a także polemiki Judith Butler z Mauricem Merleau-Pontym, wypracowany zostaje wniosek o konieczności otwarcia się fenomenologii na krytykę feministyczną jako ujawniającą sposoby filozoficznego utrwalania wzorców płci, które autorka monografii nazywa ukobiecaniem i umężczyźnianiem.

[opracowanie: Instytut Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie]

Debata odbędzie się w czwartek, 14 marca, o godz. 17.00 i będzie transmitowana na kanale YouTube Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie

link do wydarzenia: YouTube

Uczestnicy debaty i tematy wystąpień:

dr Marzena Adamiak (IFiS PAN): WPROWADZENIE
Dr hab. Maria Kostyszak, prof. UWr: Mosty zamiast murów Marzeny Adamiak. Troska o odprzeciwnianie różnicy w dyskursach i poza nimi.
Prof. Jacek Migasiński (UW): Pewne nieśmiałe sugestie pod adresem idei kobiecości wynikające z uznania, że płeć nie jest wyłącznie efektem presji kulturowej.
Dr hab. Aleksandra Derra, prof. UMK: Dlaczego fenomenologia potrzebuje feminizmu, a polska filozofia — Marzeny Adamiak. Kilka uwag po lekturze książki.

Debatę poprowadzi: dr Magdalena Kozak (UIK)

Organizatorzy:
Instytut Filozofii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie

: online
14.03.2024, godzina 17.00

Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.