W Radomiu stanie pomnik prof. Leszka Kołakowskiego

W centrum Radomia stanie pomnik prof. Leszka Kołakowskiego, wybitnego polskiego filozofa, urodzonego w Radomiu, zmarłego przed prawie siedmiu laty w Oksfordzie. Rzeźba będzie przedstawiała profesora siedzącego przy stoliku kawiarnianym. Obok znajdować się ma dodatkowe miejsce dla osoby, która zechce się przysiąść.

Numer 2/2016: Wolna wola?

Numer jest dostępny online > tutaj.

Egzemplarz drukowany numeru można zamówić > tutaj. Komplet numerów z 2015 roku w przecenie można zamówić > tutaj. Prenumeratę na rok 2016 można zamówić > tutaj.

O realizacji projektu budowy pomnika, która ma potrwać 5 miesięcy, zadecydowały władze miasta. Konkurs na projekt i wykonanie rzeźby wygrał Karol Badyna z Pracowni Rzeźby „Forma” w Krakowie. Realizacja projektu ma potrwać pięć miesięcy. Jego koszt to przeszło 99 tys. zł.

Leszek Kołakowski (ur. 23 X 1927 w Radomiu, zm. 17 VIII 2009 w Oksfordzie) – filozof, historyk idei, propagator, a następnie krytyk marksizmu, współtwórca tzw. warszawskiej szkoły historyków idei, publicysta, prozaik, świetny popularyzator filozofii i autor bajek.

Dzieciństwo spędził w Radomiu. Gdy miał 3 lata, zmarła mu matka. Wychowywał go znany z wolnomyślicielskich poglądów ojciec, który za działalność konspiracyjną został w 1943 aresztowany i rozstrzelany przez Niemców. W czasie okupacji Kołakowski uczył się samodzielnie, pod koniec wojny eksternistycznie zdał maturę. W październiku 1945 rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym UŁ. Na studiach związał się z ruchem marksistowskim. Od 1946 pełnił ważne funkcje w Akademickim Związku Walki Młodych „Życie” oraz w PPR. W latach 1947–1966 należał do PZPR. W 1949 dzięki pomocy A. Schaffa rozpoczął pracę na UW oraz w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych przy Komitecie Centralnym PZPR (przemianowanym w 1954 na Instytut Nauk Społecznych). W 1950 był jednym z autorów listu otwartego, za sprawą którego W. Tatarkiewicz został pozbawiony katedry i prawa pracy ze studentami.

W 1953 na UW obronił rozprawę tzw. kandydacką Nauka Spinozy o wyzwoleniu człowieka. Od 1959 kierował Katedrą Historii Filozofii Nowożytnej. Był ponadto pracownikiem IFiS PAN oraz członkiem redakcji (w latach 1957–1959 redaktorem) „Studiów Filozoficznych”. Swoje artykuły publikował na łamach pism: „Nowa Kultura”, „Po Prostu”, „Argumenty”, „Twórczość”. Zaliczany jest do współtwórców tzw. warszawskiej szkoły historyków idei.

W 1966 za wystąpienie krytykujące rządy W. Gomułki został usunięty z PZPR. W konsekwencji wydarzeń marca 1968 pozbawiono go katedry i pracy na UW, a jego twórczość została objęta cenzurą (zapis cenzorski dotyczący nazwiska obowiązywał do 1988). W listopadzie 1968 wraz z rodziną udał się na emigrację. Początkowo przebywał w Kanadzie (Uniwersytet Montrealu) i USA (Berkeley). W 1970 przeniósł się do All Souls College w Oksfordzie, gdzie osiadł na stałe. Prowadził działalność naukową, wykładając przede wszystkim w Anglii (Oksford) i USA (Berkeley, Yale). Teksty publikował w pol. czasopismach emigracyjnych – m.in. w „Aneksie”, „Kulturze” i „Zeszytach Literackich”. Był jednym z założycieli Komitetu Obrony Robotników (KOR – z racji pobytu na Zachodzie pełnił funkcję jego przedstawiciela zagranicą).

Należał do wielu prestiżowych organizacji naukowych w kraju i na świecie, m.in. Akademii Brytyjskiej, Bawarskiej Akademii Sztuki, Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk, a także do PAN (od 1991). Otrzymał wiele nagród i odznaczeń – m.in. w 1998 Order Orła Białego.

Był pierwszym laureatem nagrody im. Johna W. Klugego, przyznanej mu przez Bibliotekę Kongresu USA. Nagroda ta jest w dziedzinie filozofii odpowiednikiem Nagrody Nobla.

Twórczość Kołakowskiego była obszerna, a zarazem zróżnicowana.

Najważniejsze prace z okresu obejmującego lata 50. i 60. XX w.: Szkice o filozofii katolickiej (Wwa 1955), Wykłady o filozofii średniowiecznej (Wwa 1956), Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy (Wwa 1958), Notatki o współczesnej kontrreformacji (Wwa 1958).

W następnym „rewizjonistycznym” okresie twórczości opublikował m.in.: Świadomość religijna i więź kościelna. Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym XVII wieku (Wwa 1965, 2009³); Filozofia pozytywistyczna. Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego (Wwa 1966, 2009⁴); Kultura i fetysze (Wwa 1967, 2009³). Niektóre teksty z tego okresu zostały skonfiskowane przez cenzurę i drukiem ukazały się podczas pobytu Kołakowskiego za granicą pt. Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone z lat 1955–1968 (I–III, Lo 1989).

Najważniejsze filozoficzne prace Kołakowskiego opublikowane po wyjeździe z kraju: Obecność mitu (P 1972, Wr 1994); Husserl and Search for Certitude (NH 1975; Husserl i poszukiwanie pewności, Wwa 1987); Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład (I–III, P 1976–1978, Lo 1988², Pz 2000–2001, Wwa 2009⁷); Religion. If there Is no God… (Ox 1982, 1993²; wyd. pol. poza cenzurą: Jeśli Boga nie ma… O Bogu, Diable, Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii, Lo 1987; oficjalne wyd. pol. Kr 1988, 2010); Bergson (Ox 1985; Bergson, Wwa 1997, Kr 2008²); Cywilizacja na ławie oskarżonych (Wwa 1990); Horror metaphysicus (Wwa 1990); Bóg nam nic nie jest dłużny. Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu (Kr 1994, 2001²); Habermas, Rorty, Kołakowki. Stan filozofii współczesnej (Wwa 1996; zawiera prace Kołakowskiego, J. Habermasa i R. Rorty’ego); Mini-wykłady o maxi-sprawach. Seria pierwsza (Kr 1997); Mini-wykłady o maxi-sprawach. Seria druga (Kr 1999); Moje słuszne poglądy na wszystko (Kr 1999); Mini-wykłady o maxi-sprawach. Seria trzecia (Kr 2000); Myśli wyszukane (Kr 2000).

Kołakowski pisał też prace o charakterze publicystycznym, w których problematyka filozoficzna była również obecna (eseje, bajki, powiastki); najbardziej znane: Klucz niebieski albo Opowieści budujące z historii świętej zebrane ku pouczeniu i przestrodze (Wwa 1964, 1996); Rozmowy z diabłem (Wwa 1965, 2008); Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań (Lo 1982, Kr 2006); 13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych. Cztery bajki o identyczności (Wwa 1995). Pośmiertnie wydano zbiór tekstów pisanych w latach 1984–2008 pt. Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania (Kr 2009), oraz wybór esejów pt. Nasza wesoła apokalipsa. Wybór najważniejszych esejów (Kr 2010).

Źródło: Robert T. Ptaszek, Kołakowski Leszek, w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 1, Lublin 2011, s. 678–689.