Jakub Jernajczyk: Muchy Wittgensteina

Poznając świat, posługujemy się różnego rodzaju narzędziami intelektualnymi. Choć narzędzia te znacząco ułatwiają czy wręcz umożliwiają nasze poznanie, narzucają nań również pewne ograniczenia.

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2018 nr 5 (23), s. 40. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

Jednym z takich narzędzi jest język. Młody Ludwig Wittgenstein pisał: „Granice mego języka oznaczają granice mego świata”. Oznacza to, że o świecie możemy dowiedzieć się tylko tyle, na ile pozwala nam nasz system pojęciowy oraz zasady logiki.

Poznajemy świat, będąc jego częścią. Nie mamy zatem szansy na obiektywne spojrzenie na świat z zewnątrz. To tak, jakbyśmy chcieli opisać wygląd zewnętrzny jakiegoś naczynia, tkwiąc w jego wnętrzu. W tym sensie późny Wittgenstein pisał o muchach zamkniętych w szklanej muchołapce, której ściany nie tylko uniemożliwiają wydostanie się na zewnątrz, ale przez to, że są niewidoczne, utrudniają poprawne zidentyfikowanie źródła ograniczeń. Wittgenstein widział jednak szansę na przełamanie owych barier i wyznaczył filozofom doniosłe zadanie: „Wskazać muszce wyjście ze szklanej muchołapki”.

Jakub Jernajczyk – matematyk, artysta wizualny, popularyzator nauki; adiunkt na Wydziale Grafiki i Sztuki Mediów na Wrocławskiej ASP. Strona autora: www.grapik.pl