Wydawcą czasopisma jest
Kliknij, aby pobrać plik pdf numeru:
Zamów teraz w wersji papierowej
Zachęcamy do lektury!
Czy WIESZ, ŻE…
- najnowszy numer można kupić także w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay (więcej na ten temat > tutaj)?
- z każdego egzemplarza kupionego w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay redakcja otrzymuje tylko ok. 50% kwoty, którą płacisz?
- możesz dostawać „Filozofuj!” na wskazany adres zanim trafią do dystrybucji w Empikach?
- kupując „Filozofuj!” w prenumeracie za płacisz tyle samo, co w Empiku, ale otrzymujesz egzemplarz niemal bezpośrednio z drukarni?
- dzięki prenumeracie możemy planować rozwój i budżet z wyprzedzeniem?
Spis treści
Kalendarium
Zagadka języka > Artur Szutta
Dlaczego język tak fascynuje filozofów? Co jest w nim takiego, że stał się przedmiotem analiz i dyskusji najwybitniejszych umysłów? Na te pytania można sformułować proste odpowiedzi, np. że język jest tajemniczy, że jest ważnym narzędziem, bez którego nasz rozwój cywilizacyjny, wiedza, praktyki społeczne nie byłyby możliwe. Można też podjąć się próby pokazania fascynującej zagadkowości języka. Do tego potrzebna jest jedynie odpowiednia perspektywa.
Co logika mówi o języku? > Anna Brożek
Język jest narzędziem myślenia i przekazywania myśli. W wielu dziedzinach życia zależy nam na tym, aby myśleć jak najjaśniej i jak najskuteczniej się komunikować. Logika dotyczy tych aspektów języka, które na jasność myślenia i skuteczność komunikacji mają decydujący wpływ.
Sherlock Holmes i obce planety, czyli jak to się dzieje, że słowa coś oznaczają > Piotr Lipski
Pomysłowe eksperymenty myślowe pomagają nam zrozumieć bardzo skomplikowane kwestie. Jedna z nich jest sensem pytania: „Jak się to dzieje, że słowa coś oznaczają?”.
Człowiek – gracz językowy > Aleksandra Derra
Utarte powiedzenie głosi, że wszystkie problemy filozoficzne sformułował w starożytności Platon lub że wszystkie późniejsze idee stanowią jedynie przypisy do Platona. Kiedy dokładnie przyjrzymy się historii problemów filozoficznych w poszczególnych epokach, zrozumiemy, że powiedzenie to jest nieprawdziwe i mylące. Dobrym tego przykładem jest współczesna filozofia języka, a w jej ramach koncepcja języka zaproponowana przez pracującego w Anglii Austriaka Ludwiga Wittgensteina.
A słowo stało się… czynem, czyli krótkie wprowadzenie do teorii aktów mowy > Dominika Dziurosz-Serafinowicz, Patryk Dziurosz-Serafinowicz
Jak to możliwe, że słowa, które z fizycznego punktu widzenia są niemal niczym, potrafią wpływać na nasze zachowanie lub przyczyniać się do zmian w rzeczywistości? Wypuszczając z ust znaczące dźwięki, jak zauważają niektórzy filozofowie, naszymi wypowiedziami językowymi nie tylko opisujemy otaczający nas świat, lecz także możemy powodować w nim realne skutki.
Słowo „być” – zwornik czy relikt języka? > Jacek Wojtysiak
Jest bardzo krótkie i bardzo często używane. Pełni w naszej mowie rozmaite funkcje. Trudno znaleźć zdanie, w którym nie występuje lub którego nie dałoby się wyrazić za jego pomocą. Od jego nieregularnej koniugacji zaczynają się lekcje gramatyki większości języków indoeuropejskich. Dla jednych jest ich zwornikiem, dla innych – reliktem, którego można by się pozbyć.
Hermeneutyczne koncepcje języka > Adriana Warmbier
Termin „hermeneutyka”, najogólniej rzecz ujmując, oznacza teorię interpretacji. Etymologicznie słowo to odsyła do Hermesa – posłańca bogów w mitologii greckiej mającego zadanie wyjaśniać ludziom decyzje i zamierzenia bogów. Hermeneutyka, podobnie jak Hermes, który pośredniczył między boską i ludzką rzeczywistością, zajmuje się badaniem relacji między dwiema sferami: sferą tekstu i sferą czytelnika, który próbuje dotrzeć do ukrytego w nim sensu.
Narzędzia filozofa
Teoria argumentacji: #19. Przyganiał kocioł garnkowi, czyli argumenty „ty też” > Krzysztof A. Wieczorek
Eksperyment myślowy: Przyczynowo-skutkowa tajemnica języka > Artur Szutta
Gawędy o języku: #5. Porozmawiajmy o zdaniach > Wojciech Żełaniec
Filozofia w literaturze
W kręgu manipulacji słowem – na marginesie Roku 1984 George’a Orwella > Natasza Szutta
Satyra
Przesłuchanie Makbeta > Piotr Bartula
Felieton
Dyskretny urok konwersacji > Jacek Jaśtal
Filozoficzne zoo
Muchy Wittgensteina > Jakub Jernajczyk
Felieton
Dalej niż koniec języka > Adam Grobler
Język jako narzędzie > Jan Woleński
Dlaczego obelgi znieważają? > Ernie Le Pore
Lekcja filozofii
#4. Atomizm > Jacek Wojtysiak
Filozofia w szkole
Jak możemy się porozumieć? > Dorota Monkiewicz-Cybulska
Z półki filozofa…
Biografia intelektualna Leibniza > Przemysław Gut
Filozofia w filmie
Nowy początek (Arrival) > Artur Szutta
Filozofia z przymrużeniem oka
Redaktor prowadzący numeru: Artur Szutta
Drodzy Czytelnicy,
od pierwszych dni naszego istnienia otaczają nas dźwięki języka, słowa wypowiadane przez naszych rodziców, dziadków, rodzeństwo, czy nawet całkiem obcych ludzi. Być może dlatego, kiedy stajemy się bardziej świadomi siebie i świata, jesteśmy do języka (mam tu na myśli nasz język rodzimy) tak już przyzwyczajeni, że jest on dla nas niemal przezroczystym medium, jak szyba w oknie, przez które wyglądamy na świat. Pewną okazją do zastanowienia się nad językiem może stać się kontakt z ludźmi, którzy mówią inaczej niż my – przyjechali z innego kraju albo używają innego dialektu czy żargonu. Wówczas to, co przezroczyste, odsłania się na moment i pobudza do myślenia. Słysząc egzotycznie wyglądającego dla nas Chińczyka, pytającego o drogę (załóżmy, że zagaduje nas albo naszych rodziców w języku angielskim o mocnym chińskim akcencie) możemy popaść w zdziwienie. Ta sekwencja śmiesznie brzmiących „siuśmi, siuśmi, plitelmi szema szema” okazuje się dla nas tajemniczą i nieprzeniknioną ścianą, za którą najwyraźniej coś się kryje – jakiś sens. Te nieprzeniknione dźwięki odsyłają do jakichś znaczeń, sensów. Być może zadacie rodzicom pytanie, dlaczego ten pan/pani nie może „mówić normalnie”, używając słów, które naturalnie (dla nas – ale jako małe dzieci jeszcze tego nie wiedzieliście) odsłaniają swoje znaczenie, tylko musi wydawać takie śmieszne, nienaturalne dźwięki.
Filozof jest trochę jak dziecko – ma skłonność, aby patrzeć na wszystko, jakby było niezrozumiałe, jakby ukrywało w sobie (albo za sobą) coś jeszcze, czego z codziennej perspektywy zabieganego człowieka nie widać. Dla filozofa zagadką jest również język, i to nie tylko ten obcy, ale również własny. Jak to możliwe, że słowa coś znaczą? Czym jest znaczenie? Czy to jest to, co mamy na myśli (treść myśli), czy też może raczej są to przedmioty, do których skierowane są nasze myśli: drzewa, domy, inni ludzie, relacje między tymi przedmiotami (takie jak na przykład przyjaźń między Janem i Joanną), ich cechy (np. barwa liści drzew, spokój Jana czy jego wiek)? A może coś jeszcze innego? Co robi język? Albo raczej co my – ludzie (czy tylko ludzie?) – robimy, używając języka? Czy tylko wyrażamy swoje myśli? A co z pytaniami, prośbami, rozkazami albo wypowiedziami typu „nadaję Ci imię Bolesław”? Czy dwie osoby, używając tych samych słów, rzeczywiście mówi to samo? Czy kiedy dwoje młodych ludzi wyznaje sobie wzajemnie miłość za pomocą tych samych słów, rzeczywiście ma na myśli to samo? Czy ich słowa mają ten sam sens? Albo czy jeśli jedno z nich jest użytkownikiem języka chińskiego, a drugie popularnego wśród Indian Ameryki Południowej języka keczua i oboje używają (opanowawszy język angielski za pomocą wstępnego kursu) zwrotu „I love you”, wyrażają tę samą myśl? Czy ich myśli, które chcą wyrazić za pomocą słów, i sens tych słów są takie same?
Język to niesamowicie tajemnicze zjawisko, a pytań filozoficznych, jakie można na jego temat postawić, jest znacznie więcej. Na przykład czy język determinuje nasze poznanie? Czy wykrzywia je, tworzy iluzoryczny obraz świata, czy też stanowi doskonale przezroczyste medium, dzięki któremu możemy kumulować wiarygodne informacje, rekonstruować autentyczną wiedzę o świecie? Jak to możliwe, że za pomocą języka w ogóle można opisywać świat? Przecież słowa nie są jak fotografie albo małe statuetki reprezentujące cechy świata – słowo „żółty” nie jest przecież żółte, a słowo „długi” nie ciągnie się na dwa metry. Jak to możliwe, że język respektuje (chociaż w sposób niedoskonały) tyle reguł: gramatycznych, logicznych i innych, które potrafią nazwać tylko filozofowie albo lingwiści? Przecież nikt go nie wymyślił, nie zaprojektował? Tak się przynajmniej wydaje.
Na przynajmniej niektóre z powyższych pytań spróbują odpowiedzieć nasi autorzy. Mamy nadzieję, że nawet jeśli lektura ich artykułów nie da wam zbyt wiele ostatecznych odpowiedzi, będzie ona dla was fascynującą podróżą i pozwoli odkryć niesamowitą zagadkowość języka. Oczywiście obok tekstów o języku proponujemy Wam nasze stałe działy: kurs sztuki argumentacji, eksperyment myślowy, etykę w literaturze, filozofię w filmie, felietony, filozoficzny rysunek, dowcipy oraz krzyżówkę. Mamy nadzieję, że spotkanie już z 23. numerem „Filozofuj!” będzie dla Was przyjemną i wartościową przygodą intelektualną. Z redakcyjnym pozdrowieniem – filozofujcie!
Redakcja
Zapraszamy do udziału w spotkaniach Klubu „Filozofuj!”. Zapowiedzi spotkań i relacje z dotychczasowych dyskusji są > tutaj.
Osoby, które chciałby pomóc przy zorganizowaniu spotkania Klubu „Filozofuj!” w swoim mieście, zapraszamy do współpracy. Szczegóły > tutaj.
Skomentuj