Czas trwania:
90 min. + 45 min. na wykład
Pomoce:
kartka papieru dla każdego ucznia, kolorowe kredki, tablica, kreda (lub flipchart, flamastry)
Cele lekcji
Uczeń:
- zastanawia się nad tym, czym jest sprawiedliwość,
- identyfikuje pojęcie sprawiedliwości w codziennych sytuacjach życiowych,
- tworzy definicję sprawiedliwości,
- rozwija kompetencje społeczne w obszarze analizy zjawisk społecznych,
- podaje zastosowanie sprawiedliwości w praktyce,
- formułuje, porządkuje i wartościuje argumenty, uzasadniając swoje stanowisko,
- prezentuje sprawiedliwość poprzez dramę.
Metody
- problematyzowanie,
- burza mózgów,
- drama.
Kluczowe pojęcia
sprawiedliwość, uczciwość.
Przebieg lekcji
Powitanie i wprowadzenie do lekcji.
1. Rozgrzewka aktywizująca
a. Spacer energetyczny
Nauczyciel prosi uczniów o to, by wstali i chodzili w swobodnym tempie po klasie. Swobodne tempo ma wartość 5 w 10-stopniowej skali. Wszystkie powyżej 5 są tempem szybszym, poniżej 5 – wolniejszym.
Uwaga dla prowadzącego: Nauczyciel zmienia szybkość poruszania się, najpierw na niższe, następnie na wyższe wartości. Zwraca uwagę na bezpieczeństwo poruszających się po klasie.
Czas na to ćwiczenie: 3 min.
b. Tocząca się opowieść
Uczniowie siedzą w kręgu. Zadanie polega na tym, by kolejny uczeń improwizował opowieść, która jest kontynuacją wypowiedzi poprzedniej osoby. Zaczyna nauczyciel na przykład od słów: idąc warszawską ulicą o północy…, będąc na wakacjach nad morzem… etc.
Czas na to ćwiczenie: 4–5 min.
Uwaga dla prowadzącego: Rozgrzewka jest bardzo ważnym elementem lekcji. Od tego, czy uczniowie będą dobrze bawić się podczas rozgrzewki, zależy dalsza część lekcji. Rozgrzewka ma na celu wprawienie uczniów w odpowiedni nastrój.
2. Burza mózgów
Co to jest i z czym ci się kojarzy sprawiedliwość? Wszystkie skojarzenia nauczyciel zapisuje na tablicy.
Czas na to ćwiczenie: 5 min.
3. Narysuj sprawiedliwość
Nauczyciel rozdaje papier i kredki. Zadanie dla ucznia polega na narysowaniu w sposób symboliczny lub realny sprawiedliwości. Po skończeniu rysowania uczniowie kładą przed sobą rysunki. Jeśli grupa jest nieliczna, można poprosić o krótki opis swoich prac.
Czas na to ćwiczenie: 10 min.
4. Pomnik
Nauczyciel dzieli grupę na 4‑osobowe podgrupy. Następnie uczniowie proszeni są o stworzenie ze swoich ciał pomnika przedstawiającego sprawiedliwość. Jeśli uczniowie będą mieli problem z alegorycznym pomnikiem, można zmienić polecenie na pokazanie „klatki stop”, w której będzie ukazana ich wizualizacja sprawiedliwości.
Czas na ten etap: 5 min.
Następnie każda z podgrup w centralnym miejscu pokazuje swój pomnik. Reszta uczniów interpretuje prezentowaną figurę. Po wyczerpaniu pomysłów obserwatorów autorzy komentują to, co usłyszeli, i opowiadają o swoim pomyśle.
Czas na ćwiczenie − w zależności od liczby podgrup prezentujących. Uczniowie muszą mieć swobodny czas na interpretację i na opowiadanie o swojej koncepcji sprawiedliwości, można założyć, że to będzie 15 min.
5. Gorące krzesło
Nauczyciel zaprasza jednego z uczniów do współpracy i prosi go o wcielenie się w „sprawiedliwość”. Uczeń-sprawiedliwość siada na „gorącym krześle”, a reszta uczniów prowadzi wywiad ze spersonifikowaną „sprawiedliwością”. W instrukcji należy podać, że masz myśleć i mówić jakbyś był sprawiedliwością. Reszcie klasy nauczyciel oznajmia: „Przed Wami wyjątkowy gość, gość jakiego być może nigdy nie spotkaliście i być może nie spotkacie. Przywitajmy w naszych progach sprawiedliwość”. Zaprasza gościa na honorowe miejsce. Nauczyciel do uczniów: „Możecie zadać tylko cztery pytania naszemu gościowi, dlatego nie zmarnujcie okazji na zadawanie błahych pytań. Pytajcie o to, co jest naprawdę ważne”. Nauczyciel moderuje, aby pytania były w temacie, i pilnuje, by uczeń na „gorącym krześle” odpowiadał w pierwszej osobie. Należy też pilnować, by padły cztery pytania, chyba że uczniowie będą mieli ważne pytania i „gość” zgodzi się na nie odpowiedzieć.
Jeśli uczniowie mają trudności ze sformułowaniem pytań, nauczyciel może pomóc: Do czego jesteś potrzebna ludziom? Czy jesteś tym samym, co uczciwość? Co się dzieje, jeśli cię nie ma? Czym różnisz się od zemsty? Czym różnisz się od równości?
Uwaga: ważne, aby uczeń grający sprawiedliwość został wyprowadzony z roli. Najprościej jest zapytać go, jak się nazywa, jeśli odpowie „sprawiedliwość”, należy poprosić go o podanie własnego imienia.
Czas na ten etap: 10 min.
6. Rozmowa podsumowująca
W kręgu.
Pytania do ucznia w roli: Jakie pytanie było dla ciebie trudne? Co cię zaskoczyło?
Pytania od reszty klasy: Co cię zaskoczyło? Co było dla ciebie ciekawe? Co wynosisz z lekcji?
Czas na ten etap: 5–10 min.
7. Wykład
Nauczyciel przedstawia skrótowo koncepcję sprawiedliwości, np. u Platona, Arystotelesa, Tomasza z Akwinu, K. Marksa, J. Rawlsa lub in.
Czas na ten etap: 30 min.
8. Podsumowanie lekcji
Rundka końcowa:
- Czego dowiedziałaś/eś się z lekcji?
- Czy coś cię zaskoczyło?
Czas na ten etap: 10 min.
Uwaga dla nauczyciela:
Konspekt ten ma uniwersalną strukturę, doskonale sprawdza się przy takich tematach jak: miłość, wolność, przyjaźń, szacunek, wiara etc.
Autor zdjęcia: zwiebackesser
Marcin Kostyra – W 2006 ukończył filozofię na Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Następnie w ramach studiów podyplomowych studiował pedagogikę resocjalizacyjną i arteterapię. Ukończył Szkołę Trenerów Dramy. Pracuje w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Warszawie jako wychowawca i nauczyciel etyki. Jest też nauczycielem etyki i filozofii w liceum. Pisze i reżyseruje sztuki dla Teatru Moralnego Niepokoju. Od 1994 trenuje sztuki walki, posiada czarny pas w tang soo do i kickboxingu.
Może warto by było dodać element dyskusji w małych grupach na temat różnych filozoficznych koncepcji sprawiedliwości przedstawionych podczas wykładu. Mogłoby to pomóc uczniom lepiej zrozumieć te trudne idee, a także umożliwić im dyskusję i konfrontację własnych punktów widzenia z filozoficznymi teoriami. Ta modyfikacja mogłaby dodatkowo rozwijać umiejętności uczniów w zakresie współpracy, dyskusji i argumentacji.