Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2018 nr 5 (23), s. 51. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Pod znakiem Copernicus Center ukazało się tłumaczenie na język polski monografii Marii Rosy Antognazzy Leibniz. Biografia intelektualna. To wydarzenie ważne i bezsprzecznie warte odnotowania. Gottfried Wilhelm Leibniz (1646–1716) powszechnie uchodzi za najpotężniejszy umysł okresu nowożytności, a nawet wszech czasów. W tej opinii moim zdaniem nie ma najmniejszej przesady. Wystarczy uwzględnić różnorodność sfer działalności i zainteresowań Leibniza. Niemal jednocześnie obok ściśle teoretycznych rozważań nad rachunkiem różniczkowym, mv2 jako mierze ruchu, koncepcją uniwersalnego i sformalizowanego języka naszych myśli (ars characteristica), ideą prawdy jako izomorficznego odwzorowania, koncepcją sądu analitycznego, ideą substancji jako monady, modalnościami i wieloma innymi kwestiami – pracował Leibniz nad planem ugody między katolikami i protestantami, federacją państw chrześcijańskich, sojuszem między carem rosyjskim a cesarzem niemieckim, reformą prawa niemieckiego, reorganizacją górnictwa, organizacją towarzystw naukowych, historią dynastii brunszwickiej i jeszcze nad dziesiątkami innych spraw.
W tej sytuacji nie może być zaskoczeniem, że jednym z pytań stale powracających w literaturze historyczno-filozoficznej jest pytanie o to, czy nadzwyczajnie różnorodne obszary myśli Leibniza łączą się ze sobą w spójną syntezę ze względu na jakiś naczelny cel, czy też są raczej jedynie mieszaniną najrozmaitszych i nadzwyczajnych przedsięwzięć. Nie brakuje badaczy, którzy sądzą, że w filozofii Leibniza nie istnieje żaden początek i żaden koniec. Dlatego jest całkowicie obojętne, w którym miejscu rozpocznie się prezentację jego myśli. W swojej książce Maria Rosa Antognazza zdecydowanie odrzuca ten pogląd. Jej praca jest próbą obrony systemowego charakteru filozofii Leibniza. Jak pisze Antognazza we Wstępie, istnieją poważne racje pozwalające przyjąć, że Leibniz „przez całe swoje życie pielęgnował […] zasadniczo jedno marzenie: pragnął przywrócić różnorodności ludzkiej wiedzy logiczną, metafizyczną i pedagogiczną jedność, skoncentrowaną wokół teistycznej wizji chrześcijańskiej tradycji i mającą na celu powszechne dobro”.
Leibniz. Biografia intelektualna to z wielu powodów wyjątkowa książka. Po pierwsze, ze względu na ogrom zgromadzonego w niej materiału. Jest to obecnie najobszerniejsza praca na temat pozycji, źródeł i rozwoju filozofii Leibniza. Po drugie, ze względu na doskonałą budowę. Kolejne etapy życia i twórczości Leibniza zostały w niej zarówno znakomicie zharmonizowane z rozwojem filozofii nowożytnej jako całości, jak i ukazane w ścisłym związku z przemianami, jakie zachodziły w innych dziedzinach kultury nowożytnej, przede wszystkim w polityce, nauce i religii.
Książka składa się z dwóch części. Część pierwsza obejmuje lata młodzieńcze Leibniza od 1646 do 1676 r. Autorka jasno daje do zrozumienia, że najbardziej fundamentalne idee, zasady i dążenia Leibniza ukształtowały się na bardzo wczesnym etapie jego rozwoju intelektualnego. Część druga z kolei, zatytułowana Marzenia i rzeczywistość, poświęcona jest okresowi od 1676 do 1716 r. Argumentacja zawarta w tej części nie tylko precyzuje naczelny cel filozoficzny, jaki postawił przed sobą Leibniz, ale oddaje także bardzo złożony proces, któremu ulegała jego myśl na skutek kontaktów z nieomal całym ówczesnym światem naukowym.
Niewątpliwą zaletą książki Antognazzy jest rzetelnie przeprowadzona selekcja podstawowych faktów z życia Leibniza na podstawie niezliczonych źródeł, a także ich wnikliwa interpretacja, zarówno pod względem historycznym, metodologicznym, jak i rzeczowym. Jestem przekonany, że korzyść z lektury tej pracy odniosą oprócz zawodowych filozofów, historyków lub historyków filozofii również wszyscy ci, którzy interesują się szeroko rozumianą epoką nowożytną. Każdy, kto podejmie wysiłek zapoznania się z pracą Antognazzy, skądinąd bardzo obszernej, bo liczącej 712 stron, uzyska wiedzę nie tylko na temat filozofii Leibniza, lecz również epoki, w której żył i tworzył. Poza tym dowie się także, w jakiej mierze idee Leibniza złożyły się na ideową tożsamość kultury europejskiej i w jakim stopniu mogą być nadal z pożytkiem wykorzystywane.
Maria Rosa Antognazza, Leibniz. Biografia intelektualna, Kraków: Copernicus Center Press, 2018, 712 s.
Przemysław Gut – profesor KUL, pracownik Katedry Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej. Interesuje się filozofią XVII i XVIII wieku. Autor monografii o Leibnizu i Spinozie. Uwielbia pracować w ogrodzie oraz grać w piłkę nożną.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
< Powrót do spisu treści numeru.
Skomentuj