Jest niezwykle istotne, aby temat oceniania osiągnięć uczniów i uczennic w zakresie przedmiotów dodatkowych stał się tematem poważnej i rzetelnej dyskusji w gronie osób profesjonalnie zajmujących się filozofią edukacji oraz wychowaniem moralnym. W moim przekonaniu odpowiedź na pytanie o status oceny z etyki nie jest jednoznaczna, dlatego postaram się rozważyć racje stojące za przeciwstawnymi stanowiskami, a także zasugerować inne ujęcie tego istotnego problemu.
Na początek należy wziąć pod uwagę cele związane z edukacją etyczną, takie jak m.in. wspieranie autonomii wychowanków, kształtowanie umiejętności dialogu opartego na szacunku, rozwijanie kompetencji poznawczych (nabywanie wiedzy o etyce i historii etyki, umiejętność uzasadniania poglądów, itp.) oraz normatywno-emotywnych (kształtowanie postawy szacunku, wrażliwości na krzywdę, dążenie do dobra i samorozwoju moralnego, respektowanie dobra wspólnego, itp.). Z tej perspektywy sprawdzanie osiągnięć kształcenia etycznego zdaje się niezwykle złożonym i wielowymiarowym przedsięwzięciem. Z pewnością nie jest możliwe proste „zmierzenie” wymienionych kompetencji oraz wyrażenie wyniku w formie tradycyjnej oceny szkolnej. Ocenianie poziomu przyrostu podanych umiejętności lub stopnia przyjęcia spodziewanych postaw moralnych nie jest możliwe do prostego zoperacjonalizowania, np. dzięki określonym technikom oceniania lub deskryptorom.
W praktyce ocenianie koncentruje się więc przede wszystkim na sprawdzaniu poziomu kompetencji poznawczych lub aktywności uczestników/uczestniczek zajęć, a sama ocena osiągnięć nie oddaje w pełni zamierzonych celów kształcenia. Brak jednoznacznych kryteriów może generować spore problemy, a w skrajnych sytuacjach prowadzić do niesprawiedliwego traktowania uczestników/uczestniczek zajęć. Poza tym, motywacja ucznia/uczennicy zbudowana na zewnętrznej formie nagrody/kary nie jest spójna z zamierzeniami kształcenia etycznego.
Spójrzmy jednak na tę kwestię z innej perspektywy. Niejednokrotnie dzieje się tak, że nadmierna ilość zajęć, obowiązków szkolnych, a także presja na osiągnięcia, jakiej doświadczają uczniowie/uczennice, powoduje, że nie angażują się oni w zajęcia dodatkowe. Dokonują czysto praktycznej selekcji aktywności. Wielokrotnie doświadczałam sytuacji, kiedy uczniowie/uczennice skuszeni możliwością uzyskania dodatkowej oceny, pojawiali się na zajęciach etyki. W rezultacie wiele i wielu z nich pozostawało na zajęciach z zupełnie innych przyczyn niż ta pierwotna, zyskując tym samym szansę na faktyczne osiągnięcie wartościowych celów związanych z kształceniem etycznym. Rozwiązanie problemu oceniania nie jest więc kwestią prostego usunięcia zapisu o ocenie z etyki czy religii, ale wymaga ustalenia właściwych priorytetów systemu kształcenia. W opisanych warunkach, podtrzymanie oceny z etyki i innych przedmiotów dodatkowych powoduje, że przedmioty te są jakkolwiek obecne w polskiej szkole.
W mojej opinii należy skierować uwagę na uczenie pozytywnej motywacji do nauki oraz dostrzegania wartości wiedzy i zróżnicowanych umiejętności (kognitywno-afektywnych). Wprowadzenie tego typu priorytetów w szkole powinna wyprzedzać jakiekolwiek decyzje o zmianach w zakresie oceniania uczniów i uczennic. W innym przypadku w zajęciach z etyki uczestniczyć będą tylko te osoby, które już posiadają wewnętrzną motywację do nauki i samorozwoju, a pozostali uczniowie/uczennice nie będą mieli szansy na dostrzeżenie wartości tego typu postawy. Nie muszę chyba wspominać o tym, jak złe skutki miałoby dla naszego społeczeństwa pozbawienie edukacji elementu wychowawczego.
Warto także dodać, że istnieje wiele innych problemów związanych z planowanym usunięciem zapisu o ocenianiu, jak na przykład błędne – w moim przekonaniu – przeciwstawienie zajęć z religii i etyki. Zakres tematyczny, metodyka i cele tych przedmiotów są od siebie na tyle różne, że powinny być one rozpatrywane odrębnie. Kwestia statusu etyki oraz inne wspomniane przeze mnie wątpliwości powinny stać się istotnym tematem konsultacji w gronie ekspertów do spraw edukacji etycznej i moralnej. Bardzo liczę na powstanie tego typu forum i co za tym idzie, uniknięcie pośpiesznych decyzji w tak istotnej dla nas wszystkich kwestii.
Maria Łojek-Kurzętkowska – dr, autorka podręcznika Filozofia dla liceum ogólnokształcącego (wyd. Operon) oraz publikacji naukowych na temat filozofii edukacji i wychowania moralnego, tutorka i nauczycielka filozofii, etyki oraz przedmiotów w ramach programu matury międzynarodowej (Philosophy, ToK) w III Liceum Ogólnokształcącym im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni.
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj