Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2020 nr 3 (33), s. 67. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Własności najczęściej nie występują przypadkowo, lecz tworzą pewne regularne układy. Niektóre własności wymagają siebie nawzajem, niektóre się wykluczają, inne zaś są obojętne wobec siebie. Na przykład, jeśli coś jest barwne, to zarazem musi być też rozciągłe, a nie może mieć wysokości dźwięku C. Wiele takich związków między własnościami ma charakter aprioryczny (nie potrzebujemy do poznania tych związków doświadczenia). Roman Ingarden był wyraźnie zafascynowany regularnym współwystępowaniem własności. Jego słynna teoria idei miała na celu wyjaśnienie tego faktu.
Ingarden był platonikiem. Podobnie jak Gottlob Frege czy Bertrand Russell uważał, że istnieje „trzecie królestwo” bytów idealnych, które różnią się zarówno od przedmiotów fizycznych, jak i bytów psychicznych. Z grubsza rzecz biorąc, odpowiednikami istniejących w świecie własności są czyste jakości w świecie idealnym, natomiast odpowiednikami rzeczy są idee. Idee są kompleksami jakości idealnych czy raczej − jak wolał mówić Ingarden − idealnych konkretyzacji jakości idealnych. Idee są więc wzorami współwystępowania własności w świecie.
Ingarden przedstawił niezwykle szczegółową analizę budowy idei. Chciał w ten sposób pokazać, że przyjęcie ich istnienia nie musi prowadzić do trudności, na które wskazywało wielu krytyków. Przede wszystkim zwracał uwagę na dwustronną budowę idei. Z jednej strony posiadają one pewne własności, dzięki którym są ideami, z drugiej zaś pewną zawartość, która określa, czego są ideami. Pomieszanie tych dwóch rodzajów własności stało u podstaw argumentów przeciwko przedmiotom ogólnym Stanisława Leśniewskiego i Tadeusza Kotarbińskiego. Dalej, zawartość idei jest dwojakiego rodzaju: stała i zmienna. Stałą idei człowieka jest bycie człowiekiem, a zmienną – posiadanie skóry pewnego koloru. Stała odpowiada więc istocie rzeczy, a zmienne – jej przypadłościom. Ingarden uważał, że posiadanie zmiennej zawartości jest charakterystyczną cechą idei. Na przykład ogólny trójkąt nie jest ani prostokątny, ani ostrokątny, ani rozwartokątny. W ten sposób można odpowiedzieć na sławne zarzuty George’a Berkeleya czy Davida Hume’a.
Paweł Rojek – doktor filozofii, wykładowca w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się metafizyką analityczną, filozofią rosyjską i ideami w Polsce. Autor książki Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne (Warszawa 2019).
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
< Powrót do spisu treści numeru.
Dziękujemy wszystkim naszym Hojnym Wspierającym pomagającym nam za pośrednictwem portalu zrzutka.pl w wydaniu Dodatku specjalnego o Romanie Ingardenie. Szczególne podziękowania należą się: Józefowi Lubaczowi, Janowi Rychertowi i Bartłomiejowi Skowronowi.
Ps. Summa sumarum:
Zawsze ten jeden rok, zawsze rok!
Źródła, źródła, źródła…!
Ps. Tak, bowiem mamy na co dzień do czynienia wciąż i stale z paradoxami! Np. taki prozaiczny paradox Ka. Jest on młodszy od nas o cały rok, a więc o ten cały rok przeczytalismy od Ka więcej książek, o cały rok myślimy więcej, analizujemy więcej, poznajemy więcej, wymyslimy więcej…, w końcu o cały rok bawilismy się więcej. Zatem nigdy to, przenigdy Ka nas w tym ani nie przegoni, ani nawet dogoni! =-O 😉 🙂 :-! :O 😀 O:-)
W przypadku Pa jest podobnie! Okazało się, iż w xiegach metrykalnych jego nazwisko brzmi /czarno na białym!/ Pl! Czyli jego świadectwa szkoły podstawowej są nieważne, świadectwa szkoły średniej są nieważne, matura jest nieważna, dyplom /wraz z indexem/ są nieważne! Dlaczego?! Ponieważ są/były one wystawione na kogoś zupełnie innego!
Pa i Pl to są dwie różne osoby!
Fałszerstwo prawie doskonałe?!
Pa to imię, czy nazwisko?! I kto tak naprawdę kryje się za nim?!
=-O 😉 🙂 :-! :O 😀 O:-)
Arystoteles tak!
Platon nie!
RI?!
=-O 😉 🙂 :-! :O 😀 O:-)