Źródło: W. Tatarkiewicz, O szczęściu, Warszawa 1990, s. 288–291.
Formuła ta [stosunku między czynnikami szczęścia a szczęściem – red.] brzmieć będzie mniej więcej tak: Czynniki szczęścia (C) są to zmienne względnie niezależne, których funkcją jest szczęście (S) jako zmienna zależna. Można napisać to poglądowo:
S = f (C1, C2, C3, C4…)
Czynnikiem szczęścia (C) jest wszystko, co pociąga za sobą jakąkolwiek zmianę (dodatnią) w szczęściu (S). Dokładniej: czynnikiem szczęścia jest dla człowieka wszystko to, czego zmiana pociąga za sobą zmianę wartości (w sensie dodatnim) szczęścia dla jakiejś jednostki X.
Otóż rzeczy takich dla każdego X jest zazwyczaj wiele, i dlatego każda rzecz, która jest C, jest nim w uwikłaniu z innymi C w funkcji f. Ta mnogość C nie pozwala na ustalenie stałego związku między S a poszczególnymi C, który by zachodził dla wszystkich X.
Mówiąc ściśle, nie można tedy mówić o poszczególnych C jako warunkach szczęścia, nie biorąc pod uwagę ich uwikłania, nie uwzględniając zespołów, w jakich występują. A także nie można mówić o warunkach szczęścia bez relatywizacji – chyba w najogólniejszej postaci podanego wzoru, bo f i C mają różne wartości dla różnych ludzi. Znaczy to, że nie można podać ogólnej weryfikacji wzoru, lecz tylko weryfikacje jednostkowe, zrelatywizowane do poszczególnych ludzi.
[…] [M]ożna rzec tylko, kto ma jakieś C, ma S – o tyle tylko, o ile ma splecione inne warunki, o ile ma również inne C w swym usposobieniu i kolejach życia. Np. władza uszczęśliwi człowieka, ale tylko jeśli jest ambitny, a przy tym jest zdrów, zdolny itd. Takiemu związkowi między C i S dajemy wyraz, mówiąc, że C „przyczynia się” do S. Gdy więc C przyczyniło się do S, to niekoniecznie każdy, kto ma C, ma też S; zależy to od spełnienia innych jeszcze warunków.
Jest to zrelatywizowane pojęcie czynnika, ale – tylko ono pasuje do tego wszystkiego, co stosunkowo zgodnie uważane jest za czynnik szczęścia. Czynniki te nie są do szczęścia ani niezbędne, ani wystarczające; przyczyniają go tylko pewnym ludziom, mianowicie tym, w których życiu występują w zespole z innymi czynnikami. […]
Jest to zrelatywizowane pojęcie czynnika szczęścia; w tym rozumieniu te czy inne rzeczy są czynnikami szczęścia jedynie dla pewnych ludzi w pewnych warunkach. Jedne dla wielu, inne tylko dla niewielu. Zdrowie czy wolność są nimi dla wielu ludzi, ale i one nie są dla wszystkich. Zwłaszcza dla różnych typów szczęścia inne są i muszą być czynniki: dla dramatycznego inne niż dla sielankowego, dla ryzykowanego inne niż dla gwarantowanego, dla opartego na posiadaniu inne niż dla hedonicznego, opartego na doznawaniu, dla ugruntowanego w samym człowieku inne niż dla czerpanego z zewnątrz.
Pobierz tekst w PDF.
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj