Seks, psychoanaliza, ontologia, paradoks, Lacan – oto główne terminy czy też słowa klucze, którymi można scharakteryzować treść książki autorstwa Alenki Zupančič pt. Czym jest seks wydanej w Wydawnictwie Krytyki Politycznej, w Serii Idee (przekład: Tomasz Sieczkowski). Zupančič jest uznaną słoweńską filozofką, której zainteresowania badawcze koncentrują się wokół psychoanalizy i filozofii kontynentalnej. Książka Czym jest seks jest jednym z jej bardziej dostępnych na arenie międzynarodowej dzieł.
Dla kogoś, kto nigdy nie miał do czynienia z psychoanalizą lub miał z nią do czynienia na bardzo podstawowym poziomie, przedstawiana książka może wydawać się sporym wyzwaniem. Monografia nie jest typową publikacją o seksualności. Nie znajdziemy w niej prostych odpowiedzi ani poradnikowych rozwiązań. Zamiast tego zachęca czytelników do głębszego zastanowienia się nad rolą, jaką seksualność odgrywa w naszym życiu, nie tylko na poziomie osobistym, ale także w kontekście szerszych społecznych i kulturowych narracji. Autorka pisze: „[…] wytwarzanie seksu jako absolutnie i bezwzględnie pozbawionego znaczenia, a nie jako ostatecznego horyzontu wszelkiego produkowanego przez człowieka znaczenia. Tym, co czyni seksualnym rozkosz powiązaną z popędami, jest jej relacja do nieświadomego (w samej jego ontologicznej negatywności)[…]”. Zupančič podejmuje w swym dziele wyzwanie polegające na przywróceniu seksu w jego wymiarze Realnego (jednego z trzech porządków czy rejestrów doświadczenia psychoanalitycznego, obok Wyobrażeniowego i Symbolicznego), co jest też jednym z celów psychoanalizy lacanowskiej.
Podstawową tezą filozofki i teoretyczki psychoanalizy jest stwierdzenie, że seksualność to nie coś, co można łatwo zdefiniować czy umieścić w prostych kategoriach. Seks ujawnia się jako złożona gra pragnień, fantazji i nieświadomych procesów, które kształtują ludzką psychikę na fundamentalnym poziomie. Autorka podkreśla, że seksualność przecina się z językiem, znaczeniem i tożsamością, przez co odgrywa konstytutywną rolę w formowaniu ludzkiej subiektywności. Zupančič za pomocą lacanowskiej psychoanalizy ukazuje, jak seksualność jest zakorzeniona w nieświadomości i jak jest wyrażana przez różne formy reprezentacji kulturowej oraz artystycznej.
Jednym z kluczowych punktów książki jest analiza paradoksów seksualności, takich jak jej związek z prawdą i iluzją, czy też sposób, w jaki seksualność może jednocześnie wyzwalać i ograniczać ludzką wolność. W publikacji Autorka porusza zagadnienia dotyczące dziecięcej seksualności, chrześcijaństwa i polimorficznej perwersyjności, emancypacji, kapitalizmu, płci, relacji pomiędzy lacanowską psychoanalizą a filozoficznym realizmem, „ludzkiego zwierzęcia”, popędu śmierci, traumy, „Lacanowskiej polityki”, a także miłości. Zupančič bada również, jak współczesna kultura i społeczeństwo kształtują i są kształtowane przez seksualność. Zwraca przy tym uwagę na złożone interakcje między osobistymi pragnieniami a społecznymi normami.
Książka ta jest więc przede wszystkim zaproszeniem do myślenia o seksie w sposób, który wykracza poza fizyczność, dotykając jego psychologicznych, filozoficznych a nawet politycznych aspektów. Na uwagę zasługuje okładka polskiego wydania (kto dotykał, ten wie) – ukłony w kierunku projektanta, Damiana Chomątowskiego.
Na koniec zapamiętajmy: „[…] nie ma wątpliwości, że seks istnieje empirycznie (i dość dobrze umiemy go rozpoznać, „zidentyfikować); tym czego zdaje się brakować – by to ująć w kategoriach Platońskich – jest idea seksu, jego istota”.
A. Zupančič, Czym jest seks?, tłum. T. Sieczkowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2021, 176 s.
Anna Dutkowska – ukończyła filozofię przyrody ożywionej na Wydziale Filozofii KUL, gdzie uzyskała doktorat z filozofii (2019). Podejmuje zagadnienia związane z problematyką umysłów prostych oraz wskaźnikami myślenia u zwierząt pozaludzkich. Ma na utrzymaniu dwa koty, dla których jest w stanie nawet chodzić do pracy, żeby zapewnić im godny byt.
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj