Rzadko spotykany tytuł obszernej monografii Marka Łagosza, Ontologia Boga, dobrze oddaje jej charakter. Książka podejmuje fundamentalne dla filozofii Boga (teodycei) zagadnienia sposobu
poznawania Boga, dowodów na Jego istnienie, Jego natury i relacji do świata. Zawiera syntetyczne i zwarte przedstawienie tej problematyki, podejmowanej z wnętrza tradycji chrześcijańskiej (katolickiej), i – jak wyczuwa się, czytając książkę – z wewnętrznej, egzystencjalnej potrzeby przemyślenia i uporządkowania sobie i innym widzenia Boga, które ta tradycja oferuje. Pomimo zanurzenia w tradycji chrześcijańskiej oraz stosowania bogatych odniesień religijnych i teologicznych, Autor utrzymuje hipotetyczny tryb wywodów, broniąc ich filozoficzności rozumianej jako spekulacja i po heglowsku jako „uprawomocnienie dla myślącej świadomości” (s. 21). Bliska mu jednak jest skądinąd intuicja, że Bóg rozumiany jako absolutny, duchowy byt osobowy nie jest jedynie bytem postulowanym, lecz aktualnym bytem realnym. Książka dobrze artykułuje intuicje ortodoksji chrzeoecijańskiej dotyczące relacji człowieka do Boga oraz widzenia filozofii jako myślenia, które nie może się obejść bez Boga.
Książka ma cztery części. Pierwsza podejmuje kwestie epistemologiczne i metodologiczne związane z poznaniem Boga, jak miejsce problematyki Boga w filozofii, pojęcie Boga, jego niepojmowalność i absurdalność, doświadczenie religijne oraz problem Leibniza: dlaczego istnieje raczej coś niż nic? Część druga, poświęcona „ogólnej ontologii Boga” dyskutuje problematykę istnienia i nieistnienia Boga oraz tzw. „dowodów” jego istnienia, wybrane przymioty Boga: niematerialność/duchowość, te dotyczące relacji Boga wobec świata, m.in. transcendencję lub immanencję Boga wobec świata, wreszcie takie jego przymioty jak nieskończoność, niezmienność/zmienność, wolność i wszechwiedza. Część trzecia poświęcona jest „ontoteologii chrzeoecijańskiej” i podejmuje zagadnienia: stworzenia, objawienia, wcielenia, zbawienia (odkupienia), zmartwychwstania, trójjedyności Boga i Kościoła. Część czwarta zajmuje się tym, co autor nazywa „pragmatyką chrześcijańską”, szukając różnych wariantów odpowiedzi na pytanie: po co nam Bóg oraz dyskutując problemy implikacji ontologicznych „użyteczności ” Boga dla człowieka, zła i sensowności ludzkiego życia oraz moralności ufundowanej na teizmie.
Istotny rys książki stanowi uprawianie przez Autora ugruntowanej religijnie filozofii w aktualnym kontekście filozoficznym i kulturowym oraz dokonanie imponującej odautorskiej syntezy problematyki filozofii Boga. Oryginalne jest też wykorzystanie – obok klasyków filozofii (szczególne miejsce zajmuje tu G.W.F. Hegel) – wielu prac filozofów i teologów niemieckich: H.U
von Balthasara, K. Bartha, J. Ratzingera/Benedykta XVI, J. Moltmanna, W. Pannenberga, K. Rahnera, czy P. Tillicha przez odniesienie do metodologicznej i językowej wrażliwości cechujących ich rozważania. Autor sięga też do prac takich filozofów i teologów, jak H. Dumery, E. Gilson, W. Granat, R. Guardini, G. Van der Leeuw, H. De Lubac, czy H. R. Niebuhr.
Monografia odważnie mierzy się z wieloma problemami zasadniczymi dla filozofii Boga uprawianej z odniesieniem do chrzeoecijaństwa (katolicyzmu). Rozważa kluczowe dla niej zagadnienia w sposób problematyzujący i syntetyczny. Może być dobrym punktem odniesienia dla dyskusji między zwolennikami i przeciwnikami tezy teistycznej, zwłaszcza w jej chrześcijańskiej (katolickiej) wykładni. Będzie prawdopodobnie czytana nie tylko przez filozofów, ale także teologów i wszystkich zainteresowanych pogłębionym przemyśleniem egzystencjalnie zaangażowanych kwestii.
Marek Łagosz, Ontologia Boga, TW i WPN Universitas: Kraków 2022.
Monika Walczak – dr hab., prof. KUL; pracuje w Katedrze Metodologii Nauk na Wydziale Filozofii KUL. W latach 2015–2020 dziekan tego Wydziału. Główne obszary badań: metodologia nauk (w tym badań interdyscyplinarnych) i filozofia nauki (zagadnienia racjonalności nauki, kontekst odkrycia), epistemologia współczesna (problematyka intuicji).
Prowadzenie portalu filozofuj.eu – finansowanie
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki II”.
Skomentuj