Natasza Szutta: Poprawianie ewolucji [recenzja]

Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2021 nr 5 (41), s. 48. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.

Książka Johna Harrisa podejmuje bardzo ważną i palącą kwestię, jaką jest ulepszanie ludzkiego gatunku. Autor nie szuka jedynie usprawiedliwienia dla podejmowania różnych ingerencji w ludzką naturę; stara się wykazać, że mamy moralny obowiązek jej poprawiania. Unikanie tego zadania należy traktować jako zaniechanie, które jest obarczone moralną winą, ponieważ stanowi przejaw ucieczki przed odpowiedzialnością.

Przekonania Harrisa idą na przekór wielu dość powszechnym ocenom i intuicjom moralnym. Dopuszcza on możliwość dokonywania aborcji bez ograniczeń, a w konsekwencji także dzieciobójstwa. Rodziców dzieci niepełnosprawnych nie obdarza szacunkiem i podziwem, raczej winą za to, że pozwolili urodzić się swoim potomkom. Z entuzjazmem wypowiada się na temat selekcji genetycznej zarodków nie tylko ze względu na kondycję zdrowotną dziecka, ale także płeć czy inne cechy pożądane przez konkretnych rodziców. Nie widzi ponadto niczego zdrożnego w dopuszczeniu dopingu w sporcie.

Wszystkie te przekonania formułuje w dyskusji z najważniejszymi krytykami projektów ulepszania ludzkiego gatunku. Na argument, że poprawianie ewolucji doprowadzi do jeszcze większych niesprawiedliwości i nierówności społecznych, odpowiada, że wszystkie nowe technologie są z początku drogie, a po jakimś czasie się upowszechniają. Równość nie jest też najważniejszą wartością, ponieważ nigdy nie jesteśmy w stanie pomóc wszystkim potrzebującym.

Na argument z poszanowania ludzkiej natury odpowiada, że nie jest ona warta zachowania, ponieważ są w nią także wpisane choroba, cierpienie czy śmierć, które należy eliminować. Nadto sama idea samodoskonalenia jest bardzo silnie obecna w ludzkiej naturze. Człowiek nieustannie się rozwija i poszukuje poszerzania swoich możliwości.

Na argument z odgrywania roli Boga czy poprawiania natury przywołuje fakt, że medycyna i terapia to także sprzeciw wobec naturalnych procesów. Ulepszanie człowieka jest tylko kolejnym krokiem naprzód. Harris odrzuca zbyt uproszczone radykalne odróżnienie ingerencji terapeutycznych, które są bez sprzeciwu akceptowane przez moralistów, od ingerencji doskonalących ludzką naturę, wobec których panuje wyraźny sprzeciw. Jedne i drugie, jego zdaniem, mają charakter doskonalący ludzką naturę i należy je traktować w taki sam sposób, tzn. bezwarunkowo je akceptować.

Na argument stosowania się do zasady ostrożności i unikania ryzyka niepożądanych zmian odpowiada, że wymóg tej zasady nie musi oznaczać ograniczania czy zaprzestania ulepszania człowieka, lecz unikanie ryzyka wynikającego z pokusy zachowania status quo.

Warto zapoznać się z punktem widzenia Harrisa, prześledzić tok jego argumentacji i wypracować własne stanowisko w kwestiach bioetycznych powiązanych z problematyką doskonalenia ludzkiego gatunku.

Natasza Szutta

John Harris, Poprawianie ewolucji. Argumenty etyczne za tworzeniem lepszych ludzi, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021, ss. 366.

Natasza Szutta – dr hab. filozofii, prof. UG. Pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Gdańskiego. Specjalizuje się w etyce, metaetyce i psychologii moralności. Pasje: literatura, muzyka, góry i nade wszystko swoje dzieci.