Tekst ukazał się w „Filozofuj!” 2022 nr 2 (44), s. 53. W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
Alasdair MacIntyre jest jednym z najbardziej wpływowych współczesnych filozofów. Choć jego przetłumaczona na język polski i wydana w ubiegłym roku książka pt. Zależne zwierzęta rozumne. Dlaczego ludzie potrzebują cnót nie jest rewolucyjna w odniesieniu do jego poprzednich publikacji, to zwraca uwagę na ważną kwestię, która nie była wcześniej podejmowana przez Autora. Chodzi o tytułowe „zależne zwierzęta rozumne”. MacIntyre rozpoczyna swoją książkę od zwrócenia uwagi na to, że gdyby teorie etyczne nie były ujmowane z perspektywy ludzkiej siły, lecz słabości – podatności na psychiczne i fizyczne zranienia, niepełnosprawności oraz zależności od innych, wyglądałyby zupełnie inaczej.
Kruchość ludzkiej kondycji wynika z naszej biologii, o której nie powinno się zapominać, ponieważ uświadamia nam, jak ważne jest budowanie dobrych wspólnotowych relacji. We wspólnocie uczymy się od siebie nawzajem „dawania i brania”. MacIntyre zwraca uwagę na ważną rolę osób niepełnosprawnych w takich wspólnotach. Nie wolno ich traktować jako zbędnego obciążenia. Uczą nas bowiem przezwyciężać przyjęte stereotypy (m.in. że osoby niepełnosprawne fizycznie są mniej inteligentne), pomagają zrozumieć, co to znaczy być całkiem uzależnionym od pomocy innych, uświadamiają ogromny wkład, jaki rodzice i opiekunowie włożyli w naszą pielęgnację i wychowanie. MacIntyre w wielu miejscach przypomina o wpisanej w naszą naturę podatności na zranienie i chorobę. Podkreśla, że tak niewiele trzeba, byśmy dzielili los osób niepełnosprawnych. Samowystarczalność jest jednym z najbardziej upowszechnionych współczesnych mitów, które łatwo obalić, odwołując się do codziennego doświadczenia. Wpisana w naszą ludzką kondycję „zależność” powinna przekonać nas o konieczności doskonalenia w sobie wrażliwości na innych, która przejawia się zaangażowaną troską o osoby potrzebujące pomocy.
MacIntyre wskazuje na różne sprawności – cnoty etyczne, które doskonalą nasze wspólnotowe relacje. By dobrze ze sobą żyć, musimy nauczyć się spontanicznego dawania i wdzięcznego brania. Pośród tzw. cnót uznanej zależności wymienia m.in. dobroczynność, hojność, miłosierdzie i sprawiedliwość. Trzeba jednak pamiętać, że dawanie wymaga posiadania. Zatem do hojnego obdarowywania potrzebne są również pracowitość, gospodarność i roztropność, która pomoże w rozeznaniu, komu i jak należy pomagać. Cnotom dawania muszą także towarzyszyć cnoty otrzymywania, czyli wdzięczność, uprzejmość i wyrozumiałość, jeśli otrzymamy mniej, niż potrzebujemy.
MacIntyre jako komunitarianin podkreśla, że wspólnota, w której żyjemy, kształtuje nas, w znacznej mierze określa nasz sposób myślenia, nasze motywacje i działanie. Dlatego jego zdaniem zrozumienie, czym jest dobro wspólne, należy do kluczowych problemów społecznych i politycznych. Wyraźnie podkreśla, że osiąganie swojego indywidualnego dobra powinno być zawsze nierozłącznie powiązane z osiąganiem dobra wspólnego.
Alasdair MacIntyre, Zależne zwierzęta rozumne. Dlaczego ludzie potrzebują cnót, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021, ss. 317
Natasza Szutta – dr hab. filozofii, prof. UG. Pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Gdańskiego. Specjalizuje się w etyce, metaetyce i psychologii moralności. Pasje: literatura, muzyka, góry i nade wszystko własne dzieci.
Tekst jest dostępny na licencji: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
W pełnej wersji graficznej jest dostępny w pliku PDF.
< Powrót do spisu treści numeru.
Interesują Cię recenzje innych książek filozoficznych? Zajrzyj do naszego działu Omówienia i recenzje.
Skomentuj