Numer

Filozofuj! 2018 nr 3 (21): Oblicza sprawiedliwości

Czasopismo popularyzujące filozofię.
Czym zatem jest sprawiedliwość? Na czym polega? Czego dotyczy? W kolejnych artykułach nasi autorzy zastanawiają się nad naturą sprawiedliwości, jej rodzajami, pytają o sprawiedliwy system społeczny. Zastanawiają się, który model sprawiedliwego społeczeństwa jest najbardziej przekonujący. Pytają, czy można mówić także o sprawiedliwości globalnej, obejmującej relacje między społeczeństwami. Czy możliwa jest wojna sprawiedliwa? Na czym polega sprawiedliwe prawo? Czy Bóg może być jednocześnie sprawiedliwy i miłosierny? Mamy nadzieję, że te rozważania będą stanowiły inspirację dla Waszych własnych przemyśleń i dyskusji z innymi miłośnikami filozofii.

Wydawcą czasopisma jest

Kliknij, aby pobrać plik pdf numeru:


Zamów teraz w wersji papierowej


Zachęcamy do lektury!


Czy WIESZ, ŻE


Spis treści

Kalendarium

Różne oblicza sprawiedliwości > Artur Szutta
Już w przedszkolu można usłyszeć wykrzyczane w emocjach „To niesprawiedliwe! On dostał dwa cukierki, a ja tylko jeden!”. Wydaje się, że nasze intuicje dotyczące sprawiedliwości są tak powszechne, że nie powinniśmy mieć kłopotów z ustaleniem, czym ona jest. Tymczasem nad jej określeniem i stosowaniem w różnych kontekstach toczą się nieustanne spory pośród polityków, prawników, a przede wszystkim filozofów.

Sprawiedliwość jako cnota > Michael Slote
Wszyscy mówimy o sprawiedliwości, ale zwykle skupiamy się na sprawiedliwości społecznej, na tym, co czyni społeczeństwo sprawiedliwym lub niesprawiedliwym. Jednakże w czasach starożytnych – tutaj mam na myśli nie tylko starożytną Grecję i Rzym, ale także starożytne Chiny – sprawiedliwość była postrzegana jako cnotliwa cecha charakteru konkretnego człowieka.

Liberalna sprawiedliwość społeczna > Wojciech Ciszewski
„Jak prawda w systemach wiedzy, tak sprawiedliwość jest pierwszą cnotą społecznych instytucji. Teorię nieprawdziwą, choćby nawet wielce ekonomiczną i elegancką, trzeba odrzucić albo zrewidować; podobnie prawa i społeczne instytucje […] muszą zostać zreformowane bądź zniesione, jeśli są niesprawiedliwe”.

Zasady wybierane przez puste „ja” – czyli o komunitariańskiej krytyce teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa > Rafał Prostak
Czy mogę wybrać zasady sprawiedliwości, jeśli w swojej ocenie mam ignorować swoją wspólnotową tożsamość, moje rozumienie dobra, wartości czy sensu życia? Tego domaga się teoria sprawiedliwości proponowana przez Johna Rawlsa. Zdaniem komunitarystów, podkreślających wagę wspólnotowego zakorzenienia jednostki dla jej zdolności do wszelkich istotnych wyborów, jest to wymóg niemożliwy do spełnienia.

W imię państwa minimum – libertarianie wobec sprawiedliwości społecznej > Artur Szutta
Pewien ojciec przekazał trójce swoich dzieci po jednej trzeciej swojego majątku. Pierwsze z nich, korzystając z talentów i szczęścia, stało się bogaczem. Drugie z powodu lenistwa i rozrzutności roztrwoniło swoje dziedzictwo. Trzecie zapadło na ciężką chorobę i pomimo starań pomnożenia otrzymanego majątku stało się biedne. Czy nierówność w bogactwie pomiędzy trójką rodzeństwa jest niesprawiedliwa? Czy najstarsze z rodzeństwa w imię sprawiedliwości powinno oddać część swojego majątku pozostałej dwójce? A może państwo w imię sprawiedliwości społecznej powinno odebrać mu część jego majątku i przekazać go gorzej usytuowanym?

Sprawiedliwe prawo, prawna sprawiedliwość > Jerzy Zajadło
Jakie powinno być prawo? Na tak zadane pytanie różni ludzie udzieliliby różnych odpowiedzi – pewne, stabilne, jasne, precyzyjne, zrozumiałe itd., ale wśród wielu tego typu przymiotników znalazłby się także z pewnością jeszcze jeden: sprawiedliwe. Co to jednak znaczy?

Sprawiedliwość na świecie > Marta Soniewicka
W dzisiejszych czasach szerokość geograficzna jest najbardziej znaczącym czynnikiem określającym poziom naszego życia i wyznaczającym granice naszych możliwości. Jeśli mieszkasz w takim kraju jak Polska, jesteś wybrańcem losu. Kraj ten na początku XXI wieku dołączył do elitarnej grupy najbardziej rozwiniętych krajów świata według raportu ONZ utworzonego na bazie współczynnika rozwoju społecznego.

Czy wojna może być sprawiedliwa? > Brian Orend
W tej sprawie są trzy możliwe odpowiedzi:
a) wojna sprawiedliwa to pojęcie sprzeczne;
b) na wojnie wszystko ujdzie; c) jest możliwa wojna sprawiedliwa, ale pod pewnymi warunkami.

Boża sprawiedliwość i miłosierdzie > Ryszard Mordarski
Można by pomyśleć, że doskonałe miłosierdzie Boga i jego doskonała sprawiedliwość to cechy, które nie mogą współwystępować w jednej osobie. Sprawiedliwy Bóg za zło karze, miłosierny zło przebacza. Albo jedno, albo drugie. Czy rzeczywiście?

Wywiad
Sprawiedliwość jest podstawową doskonałością moralną człowieka > Wywiad z prof. Markiem Piechowiakiem, filozofem zajmującym się prawem, pierwszym Rzecznikiem Praw Dziecka

Narzędzia filozofa
Teoria argumentacji: #17. Argumenty z konsekwencji > Krzysztof A. Wieczorek
Koncepcje sprawiedliwości społecznej – infografika
Eksperyment myślowy: W poszukiwaniu sprawiedliwości jutra > Artur Szutta
Gawędy o języku: #3. Czy Monika jest piękną dziewczyną? > Wojciech Żełaniec

Filozofia w literaturze
Formy niesprawie­dli­wości w Orwellowskiej antyutopii > Natasza Szutta

Satyra
Sympozjon katów > Piotr Bartula

Felieton
Dwa oblicza sprawiedliwości (ćwiczenie z filozofii politycznej) > Jacek Jaśtal
Miłosierne oblicze sprawiedliwości > Adam Grobler
Sprawiedliwość niejedno ma imię > Jan Woleński

Gdzie na studia filozoficzne? Dodatek maturalny 2018

Lekcja filozofii
#2. Pierwsze pytanie filozoficzne > Jacek Wojtysiak

Filozofia w szkole
W poszukiwaniu sprawiedliwości > Dorota Monkiewicz-Cybulska

Z półki filozofa…
Rowan Williams o społecznej potrzebie religii > Piotr Biłgorajski

Filozofia w filmie
Dwunastu gniewnych ludzi – studium demokracji w działaniu > Artur Szutta

Filozofia z przymrużeniem oka

 


Redaktor prowadzący numeru: Artur Szutta


Drodzy Czytelnicy,

Pewnych rzeczy – takich jak zdrowie, świeże powietrze, cisza – nie dostrzegamy wokół nas, dopóki nam ich nie zabraknie. Podobnie jest ze sprawiedliwością. Żyjąc pośród ludzi, którzy traktują nas sprawiedliwie, w sprawiedliwie (na miarę możliwości) urządzonym społeczeństwie, możemy – szczególnie jeśli brak w nas skłonności do filozoficznej dociekliwości – osiągnąć wiek podeszły i ani razu o niej nie pomyśleć. Z tego stanu nieświadomości istnienia czegoś takiego jak sprawiedliwość wytrąca nas jednak zderzenie z jej brakiem. Brak ten jest tak bardzo odczuwalny, że niekiedy wręcz boleśnie uwiera, budzi złość, chęć odwetu, wielu (choć pewnie nie dość wielu) pcha do czynu, czasami do rewolucji, choć bywa, że rodzi poczucie bezsilności, rezygnacji, prowadzi do rozpaczy.

Kwestia sprawiedliwości nie jest zatem jedynie abstrakcyjnym problemem, być może ciekawym, ale jedynie takim, które obchodzi tylko mędrców zamkniętych w wieżach z kości słoniowej. Jest to problem praktyczny, który dotyczy każdego człowieka. Niezrozumienie jej natury, albo – co gorsza – obojętność wobec niej może mieć (i często miało) konsekwencje tragiczne dla milionów ludzi.

Czym zatem jest sprawiedliwość? Na czym polega? Czego dotyczy? Wasze pierwsze doświadczenia z nią (a raczej – zgodnie z tym, co napisaliśmy powyżej – z jej brakiem) zapewne sięgają jeszcze czasów wczesnego dzieciństwa, kiedy dzieliliście się z rodzeństwem darowaną przez rodziców czekoladą, negocjowaliście, kto powinien danego dnia posprzątać wspólnie dzielony pokój albo kto w danej chwili będzie mógł używać wspólnego komputera lub zabawki. Być może już w pierwszych latach szkoły otrzymaliście niesprawiedliwą ocenę albo czuliście się ofiarą niesprawiedliwego komentarza ze strony nauczyciela. Być może wasze pierwsze przemyślenia na temat sprawiedliwości związane były z lekturą lub filmem o nieludzkim traktowaniu ludzi w komunistycznych łagrach sowieckiej Rosji, czarnoskórych niewolników w obu Amerykach albo sytuacji robotników w pierwszych latach kapitalizmu (w niektórych krajach także i dziś).

Tego rodzaju doświadczenia prowokują do zadawania pytań o naturę sprawiedliwości. Motywują też do snucia rozważań o tym, jak być powinno, aby było sprawiedliwie. Pytania te mają oczywiście naturę filozoficzną, a dokładniej – przynależą do dziedziny filozofii społecznej. Stąd też w końcu przyszła kolej na ich postawienie w jednym z numerów „Filozofuj!” W kolejnych artykułach nasi autorzy zastanawiają się nad naturą sprawiedliwości, jej rodzajami, pytają o sprawiedliwy system społeczny. Zastanawiają się, który model sprawiedliwego społeczeństwa jest najbardziej przekonujący. Pytają, czy można mówić także o sprawiedliwości globalnej, obejmującej relacje między społeczeństwami. Czy możliwa jest wojna sprawiedliwa? Na czym polega sprawiedliwe prawo? Czy Bóg może być jednocześnie sprawiedliwy i miłosierny? Mamy nadzieję, że te rozważania będą stanowiły inspirację dla Waszych własnych przemyśleń i dyskusji z innymi miłośnikami filozofii.

Oczywiście jak zawsze obok naszych tematycznych artykułów znajdziecie w tym numerze „Filozofuj!” teksty z naszych stałych działów: kurs argumentacji, eksperyment myślowy, etykę w literaturze, lekcję filozofii, filozoficzną recenzję filmu, eseje filozoficzne, a także dawkę filozoficznego humoru i krzyżówkę sprawdzającą efekty obcowania z dwudziestym pierwszym już numerem naszego czasopisma.

Życzymy przyjemnej i owocnej lektury. Filozofujcie!

Redakcja


Zapraszamy do udziału w spotkaniach Klubu „Filozofuj!”. Zapowiedzi spotkań i relacje z dotychczasowych dyskusji są > tutaj.

Osoby, które chciałby pomóc przy zorganizowaniu spotkania Klubu „Filozofuj!” w swoim mieście, zapraszamy do współpracy. Szczegóły > tutaj.



Download (PDF, 15.11MB)

 

 

 

Numery drukowane można zamówić online > tutaj. Prenumeratę na rok 2024 można zamówić > tutaj.

Dołącz do Załogi F! Pomóż nam tworzyć jedyne w Polsce czasopismo popularyzujące filozofię. Na temat obszarów współpracy można przeczytać tutaj.

Skomentuj

Kliknij, aby skomentować

Wesprzyj „Filozofuj!” finansowo

Jeśli chcesz wesprzeć tę inicjatywę dowolną kwotą (1 zł, 2 zł lub inną), przejdź do zakładki „WSPARCIE” na naszej stronie, klikając poniższy link. Klik: Chcę wesprzeć „Filozofuj!”

Polecamy