Wydawcą czasopisma jest
Kliknij, aby pobrać plik pdf numeru 2(26)/2019:
Zamów teraz w wersji papierowej
Zachęcamy do lektury!
Czy WIESZ, ŻE…
- najnowszy numer można kupić także w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay (więcej na ten temat > tutaj)?
- z każdego egzemplarza kupionego w Empiku, Świecie Prasy, Ruchu, Inmedio, Relay redakcja otrzymuje tylko ok. 50% kwoty, którą płacisz?
- możesz dostawać „Filozofuj!” na wskazany adres zanim trafią do dystrybucji w Empikach?
- kupując „Filozofuj!”w prenumeracie za płacisz tyle samo, co w Empiku, ale otrzymujesz egzemplarz niemal bezpośrednio z drukarni?
- dzięki prenumeracie możemy planować rozwój i budżet z wyprzedzeniem?
Spis treści
Kalendarium
Wywiady
Idee są miarami organizacji świata > Wywiad z prof. Dembińskim, uznanym badaczem filozofii Platona.
Istnieje wiedza a priori > Wywiad z prof. Richardem Krautem, wybitnym znawcą filozofii starożytnej.
Artykuły
Kantowskie a priori > Andrzej J. Noras
Choć zagadnienie aprioryczności jest obecne w filozofii od samych jej początków, to autor Krytyki czystego rozumu zinterpretował je w oryginalny sposób, formułując swoją słynną teorię sądów. Warto ustalić, czego naprawdę ona dotyczy i czy mówi nam o a priori coś, czego filozofowie sobie przedtem nie uświadamiali.
Kalendarium problemowe
Hume – o możliwości poznania przyrody i matematyce > Adam Grzeliński
David Hume znany jest z rozdzielania dwóch rodzajów wiedzy: pierwszy z nich dotyczy relacji pomiędzy treściami naszego myślenia (ideami), drugi zaś faktów. Wydaje się, że poznanie matematyczne pozwala formułować sądy, których oczywistość opiera się na intuicji albo dowodzie. Należą one do sfery czystego myślenia, natomiast wiedza o przyrodzie, zbudowana na podstawie uogólnienia zmysłowych doświadczeń, nie wykracza poza dostępne człowiekowi obserwacje. Czy zatem cała mądrość matematyka sprowadza się do znajomości oderwanego od faktów świata idei i odkrywania prawidłowości, które nie obowiązują w codziennym życiu? I z drugiej strony: czy rzeczywiście przyrodoznawca nic nie wie na pewno i ma tylko tyle sprytu, by orzec, że skoro do tej pory świat działał tak, a nie inaczej, to dalej będzie tak działać?
Skąd wiemy, co to jest utwór muzyczny? > Anna Brożek
Na pytanie „esencjalne”, zawarte w tytule, moja odpowiedź brzmi: różne rzeczy ma się na myśli, gdy się mówi o utworze muzycznym. Podobnie odpowiadam na zawarte w tytule pytanie „genetyczne”: różne są rodzaje wiedzy o muzyce, różne są zatem źródła tej wiedzy. Poza zupełnie wyjątkowymi wypadkami żaden z tych rodzajów wiedzy o muzyce – w żadnym sensie słowa „muzyka” – nie jest jednak czysto aprioryczny.”
Aprioryczność filozofii polityki > Ryszard Mordarski
Jeśli filozofia polityki ma być dyscypliną filozoficzną, to musi zachować elementy wiedzy apriorycznej. Czy filozofia polityki może jednak obejść się bez odwołań do zachodzących w świecie procesów społecznych? Trudno wyobrazić sobie, w jaki sposób próba oceny ustrojów politycznych mogłaby mieć miejsce, gdyby filozofowie polityki ignorowali to, jaką formę przyjmą one w rzeczywistości. Na ile jednak filozofia polityki zawiera w sobie elementy wiedzy apriorycznej, a na ile skazana jest na empiryczne źródła?
Czy w matematyce pojawiają się elementy empiryczne? > Krzysztof Wójtowicz
Pojawienie się dowodów komputerowych skłania do postawienia w nowej formie pytania dotyczącego empirycznych składowych wiedzy matematycznej. Czy można zatem twierdzić, że w dowodach matematycznych pojawiają się elementy empiryczne?
Unum argumentum > Błażej Gębura
Dowód ontologiczny stanowi intrygującą próbę wykazania istnienia Boga jedynie za pomocą analizy treści pojęć. Jego ewentualny sukces nie jest zależny od faktów, mających miejsce w świecie. Z tego powodu bywa traktowany jako najmocniejszy argument teistyczny, choć jednocześnie pozostaje celem zmasowanej krytyki. Jest więc bardzo prawdopodobne, że w chwili, gdy czytasz ten artykuł, ktoś na świecie ogłasza nową wersję dowodu, podczas gdy ktoś inny właśnie wyjaśnia, dlaczego Anzelm z Canterbury kompletnie się pomylił.
Stanowiska w sporze o a priori – infografika
Filozoficzne zoo
Kruki Hempla > Jakub Jernajczyk
Czy istnieją aprioryczne prawdy moralne? > Artur Szutta
Prawdy (powinienem raczej powiedzieć sądy) a priori to tajemnicza kategoria. Bez konieczności prowadzenia eksperymentów czy obserwacji uznajemy, że suma kątów trójkąta to 180˚, że 2 + 2 = 4 albo że coś nie może być i nie być jednocześnie. Znajdujemy takie prawdy w matematyce, logice, epistemologii, metafizyce, a nawet w fizyce (np. że nie ma zdarzeń bez przyczyny), ale czy istnieją prawdy a priori dotyczące dobra lub zła moralnego?
Narzędzia filozofa
Teoria argumentacji: #21. Sztuka kontrargumentacji (cz. 1) > Krzysztof A. Wieczorek
Eksperyment myślowy: Posąg w służbie filozofii > Artur Szutta
Filozofia w literaturze
O wdzięczności i niewdzięczności > Natasza Szutta
Filozofia w szkole
W poszukiwaniu szczęścia > Dorota Monkiewicz-Cybulska
Gawędy o języku: #8. Przedstawmy sobie przedstawienie > Wojciech Żełaniec
Satyra
Lemat Kanta-Marksa > Piotr Bartula
Felieton
Niestraszny nam Matrix > Adam Grobler
Lekcja filozofii
#7. Arystoteles > Jacek Wojtysiak
Z półki filozofa…
Instynkt sztuki – recenzja > Anna Zych
Filozofia w filmie
Dekalog I > Błażej Gębura
Filozofia z przymrużeniem oka
Redaktor prowadzący numeru: Błażej Gębura
Drodzy Czytelnicy,
niekiedy podkreśla się, że filozofia jest wartościowa o tyle, o ile można ją odnieść do problemów życia codziennego. Starożytni Grecy dostrzegli jednak, że jej prawdziwy rdzeń stanowi czyste myślenie. Bez cienia przesady można stwierdzić, że dzięki tej intuicji dokonali jednego z najbardziej spektakularnych odkryć w historii ludzkiej cywilizacji. Uznali, że istnieje wiedza, która jest niezależna od doświadczenia zmysłowego: ani nie bierze z niego początku, ani tym bardziej nie może być przez nie zakwestionowana. Myślicielem, który najbardziej konsekwentnie rozwinął ten pomysł i poświęcił się niestrudzonej eksploracji świata idei, był Platon. Nie jest więc przypadkiem, że publikujemy w tym numerze aż dwa wywiady, w których wybitni znawcy filozofii starożytnej wskazują na znaczenie i niuanse doktryny twórcy Akademii.
Jednak reszta – wbrew stwierdzeniu Alfreda Northa Whiteheada – nie jest tylko przypisem, dlatego uwagę poświęcamy również dokonaniom takich filozofów jak św. Anzelm z Canterbury, Kartezjusz, Gottfried Wilhelm Leibniz, David Hume czy Immanuel Kant, którzy twórczo i krytycznie odnieśli się do tej fascynującej attyckiej zagadki. Dalsze dzieje filozofii można przecież interpretować jako wielką debatę o tym, czy wiedza, którą filozofowie technicznie określają jako wiedzę a priori, rzeczywiście istnieje, a jeśli tak, to jaki jest jej zakres.
W tym kontekście można zresztą pokusić się o pewne proroctwo. Jeśli filozofia kiedykolwiek osiągnie swój kres, to właśnie wtedy, gdy uzna, że o aprioryczności wiedzy nie warto już rozmawiać. Aby temu przeciwdziałać, chcemy podtrzymywać tę najważniejszą filozoficzną dyskusję. W zebranych w numerze tekstach staramy się pokazać, w jaki sposób problem wiedzy a priori ujawnia się nie tylko w epistemologii i metafizyce, ale także w etyce, filozofii muzyki, matematyki czy polityki.
Zachęcamy Was również do zwrócenia uwagi na stałe działy pisma, w których tym razem przeczytacie m.in. o sztuce formułowania kontrargumentów, moralnym przesłaniu Dekalogu Krzysztofa Kieślowskiego czy też o sensualizmie Condillaca. Dla nauczycieli jak zwykle przygotowaliśmy scenariusz lekcji, a także objaśnienie kolejnego fragmentu podstawy programowej z filozofii. Mamy nadzieję, że lektura tego numeru pozwoli Wam poważnie rozważyć myśl, która tak mocno zainspirowała Platona.
Filozofujcie!
Redakcja
Zapraszamy do udziału w spotkaniach Klubu „Filozofuj!”. Zapowiedzi spotkań i relacje z dotychczasowych dyskusji są > tutaj.
Osoby, które chciałby pomóc przy zorganizowaniu spotkania Klubu „Filozofuj!” w swoim mieście, zapraszamy do współpracy. Szczegóły > tutaj.
Skomentuj